Giáo án môn Sinh học 9 năm 2023 - 2024 Kế hoạch bài dạy lớp 9 môn Sinh (Cả năm)

Tổng số tiết

Tuần

thực hiện

Tiê‎t theo KHDH

Tiết theo chủ đề

Nội dung của từng hoạt động

5

1,2,3

1

1

Hoạt động 1: Tìm hiểu về Di truyền học

Hoạt động 2: Tìm hiểu về Menđen và Di truyền học

Hoạt đông 3: Tìm hiểu các thuật ngữ và khái niệm cơ bản trong Di truyền học

2

2

Hoạt động 4: Tìm hiểu thí nghiệm của Menđen

Hoạt động 5: Tìm hiểu cách giải thích của Menđen về kết quả thí nghiệm

3

3

Hoạt động 6: Tìm hiểu phép lai phân tích

Hoạt động 7: Tìm hiểu ý nghĩa của tương quan trội – lặn

4

4

Hoạt động 8: Tìm hiểu thí nghiệm của Menđen

Hoạt động 9: Tìm hiểu khái niệm biến dị tổ hợp

5

5

Hoạt động 10: Tìm hiểu cách giải thích kết quả thí nghiệm của Menđen

Hoạt động 11: Tìm hiểu ý nghĩa của quy luật phân li

Năng lực chung

Năng lực chuyên biệt

- Năng lực làm chủ và phát triển bản thân: năng lực tự học, giải quyết vấn đề; năng lực sáng tạo; năng lực tự quản lí, năng lực sử dụng ngôn ngữ.

- Năng lực về quan hệ xã hội: năng lực giao tiếp, năng lực hợp tác.

Năng lực công cụ: Sử dụng ngôn ngữ chính xác có thể diễn đạt mạch lạc, rõ ràng. Năng lực tính toán; năng lực sử dụng công nghệ thông tin và truyền thông.

- Năng lực tri thức về sinh học.

- Năng lực nghiên cứu.

- Năng lực thực hiện thí nghiệm.

Nội dung

Mức độ nhận thức

Các Kn/NL hướng tới

Nhận biết

Thông hiểu

Vận dụng

Vận dụng cao

Bài 1. Menđen với di truyền học

- Học sinh trình bày được nhiệm vụ, nội dung và vai trò của di truyền học.

- Giới thiệu Menđen là người đặt nền móng cho di truyền học

- Nêu được phương pháp nghiên cứu di truyền của Menđen

- Nêu được các thí nghiệm của Menđen và rút ra nhận xét

- Hiểu và ghi nhớ một số thuật ngữ và kí hiệu trong di truyền học.

- NL chung : NL định nghĩa, NL quan sát, NL giao tiếp, NL tự quản lí‎, NL sử dụng ngôn ngữ, NL hợp tác.

- NL chuyên biệt: NL nghiên cứu khoa học, Nl kiến thức sinh học.

Lai 1 cặp tính trạng

- Học sinh trình bày và phân tích được thí nghiệm lai một cặp tính trạng của Menđen. Giải thích được kết quả thí nghiệm theo quan điểm của Menđen.

- Học sinh hiểu và trình bày được nội dung, mục đích và ứng dụng của các phép lai phân tích.

- Hiểu và ghi nhớ các khái niệm kiểu hình, kiểu gen, thể đồng hợp, thể dị hợp; phát biểu được nội dung quy luật phân li.

- Hiểu và giải thích được vì sao quy luật phân li chỉ nghiệm đúng trong những điều kiện nhất định.

- Nêu được nội dung, ý nghĩa của quy luật phân li đối với lĩnh vực sản xuất.

- Biện luận và giải được các bài tập lai 1 cặp tính trạng.

- NL chung : NL định nghĩa, NL quan sát, NL giao tiếp, NL tự quản lí‎, NL sử dụng ngôn ngữ, NL hợp tác.

- NL chuyên biệt: NL nghiên cứu khoa học, Nl kiến thức sinh học.

Lai hai cặp tính trạng

- Học sinh mô tả được thí nghiệm lai hai cặp tính trạng của Menđen.Biết phân tích kết quả thí nghiệm lai 2 cặp tính trạng của Menđen.

- Học sinh hiểu và giải thích được kết quả lai hai cặp tính trạng theo quan điểm của Menđen

- Hiểu và phát biểu được nội dung, ý nghĩa quy luật phân li độc lập của Menđen.

- Nhận biết được biến dị tổ hợp xuất hiện trong phép lai của Menđen.

- Phân tích được ý nghĩa của quy luật phân li độc lập đối với chọn giống và tiến hoá.

- Biện luận và giải được các bài tập lai nhiều cặp tính trạng.

- NL chung : NL định nghĩa, NL quan sát, NL giao tiếp, NL tự quản lí‎, NL sử dụng ngôn ngữ, NL hợp tác.

- NL chuyên biệt: NL nghiên cứu khoa học, Nl kiến thức sinh học.

Năng lực chung

Năng lực chuyên biệt

- Năng lực phát hiện vấn đề

- Năng lực giao tiếp

- Năng lực hợp tác

- Năng lực tự học

-

- Năng lực kiến thức sinh học

- Năng lực thực nghiệm

- Năng lực nghiên cứu khoa học

HOẠT ĐỘNG 1: Xác định vấn đề/Nhiệm vụ học tập/Mở đầu(5’)

a. Mục tiêu: HS biết được các nội dung cơ bản của bài học cần đạt được, tạo tâm thế cho học sinh đi vào tìm hiểu bài mới.

b. Nội dung: Giáo viên giới thiệu thông tin liên quan đến bài học.

c. Sản phẩm: Học sinh lắng nghe định hướng nội dung học tập.

d. Tổ chức thực hiện: Giáo viên tổ chức, học sinh thực hiện, lắng nghe phát triển năng lực quan sát, năng lực giao tiếp.

Trong đời sống hàng ngày chúng ta thấy nhiều hiện tượng động vật , thực vật và con người

giữa các cá thể trong cùng một dòng giống nhau, nhưng cũng trong những cá thể đó lại xuất hiện những cá thể có những đặc điểm khác với bố mẹ chúng. Vậy nguyên nhân nào dẫn đến các hiện tượng trên? Di truyền học sẽ giúp ta tìm câu trả lời ?

HOẠT ĐỘNG 2: Hình thành kiến thức

a) Mục tiêu: mục đích, nhiệm vụ và ý nghĩa của Di truyền học.

- các phương pháp phân tích các thế hệ lai của Menđen.

b) Nội dung: HS căn cứ trên các kiến thức đã biết, làm việc với sách giáo khoa, hoạt động cá nhân, nhóm hoàn thành yêu cầu học tập.

c) Sản phẩm: Trình bày được kiến thức theo yêu cầu của GV.

d) Tổ chức thực hiện: Hoạt động cá nhân, hoạt động nhóm.

- GV yêu cầu HS n/cứu thông

tin mục I/SGK và nêu thêm

một số ví dụ về hiện tượng di truyền: trong một gia đình có

một cháu bé mới sinh, người ta thường tìm hiểu xem cháu bé

có điểm gì giống bố, điểm gì giống mẹ, ví dụ: mắt giống mẹ, mũi giống bố ... Giống bưởi

Năm Roi nổi tiếng từ xưa đến nay vẫn giữ được các đặc điểm: vị ngọt thanh và hình dáng quả đẹp...

? Qua các VD trên, em hãy

cho biết những đ/điểm mà thế

hệ trước truyền cho thế hệ sau thuộc loại đặc điểm nào ?

- GV nhận xét, bổ sung thêm: con cái chỉ giống bố mẹ ở một

số đặc điểm, đó là hiện tượng

di truyền; còn khác với bố mẹ

và khác nhau về nhiều chi tiết,

đó là hiện tượng biến dị.

Di truyền là gì ? Cho ví dụ ?

Biến dị là gì ? Cho ví dụ ?

- GV hoàn thiện, giảng giải: hai hiện tượng này thể hiện song song và gắn liền trong quá

trình sinh sản.

- Đối tượng, nội dung và ý nghĩa thực tiễn của DT học là gì ?

GV bổ sung nhiệm vụ của Di truyền học: nghiên cứu bản

chất và quy luật của hiện tượng di truyền và biến dị. Trong

phạm vi kiến thức THCS,

chúng ta chỉ đề cập đến 3 nội dung cơ bản của Di truyền học: đó là các kiến thức về cơ sở vật chất, cơ chế và quy luật của

hiện tượng di truyền và biến dị.

- GV y/cầu HS thực hiện lệnh ∆/SGK.

- GV nhận xét và yêu cầu HS lấy ví dụ tương tự đối với vật nuôi và cây trồng

- HS n/cứu thông tin mục I/SGK, lắng nghe và ghi nhớ ví dụ.

- HS trả lời các câu hỏi của GV. Y/cầu hiểu được: đó là những đ/điểm h/thái, cấu tạo, sinh lý, sinh hóa ... của một

cơ thể.

- HS lắng nghe, ghi nhớ kiến thức.

- HS trả lời câu hỏi, HS khác nhận xét, bổ sung. Yêu cầu hiểu được :

+ Khái niệm di truyền và lấy được ví dụ minh họa.

+ Khái niệm biến dị và lấy được ví dụ minh họa.

- HS lắng nghe, ghi nhớ kiến thức.

+ Hiểu được đối tượng, nội dung và ý nghĩa thực tiễn

của di truyền học.

- ND của DT học: nghiên cứu cơ sở vật chất, cơ chế, tính qui luật của các hiện tượng DT và BD

- Ý nghĩa của DT học: là cơ sở cho khoa học chọn giống và có vai trò quan trọng trong y học đặc biệt là trong công nghệ sinh học hiện đại

- HS liên hệ bản thân trả lời và giải thích ’ HS khác nxbs

- HS lấy ví dụ

I. Di truyền học (15p):

- Di truyền là hiện tượng truyền đạt các tính trạng của bố mẹ, tổ tiên cho các thế hệ con cháu.

- Biến dị: là hiện tượng con cái sinh ra khác với bố mẹ, tổ tiên.

- Nhiệm vụ: Di truyền học nghiên cứu bản chất và tính quy luật của hiện tượng di truyền và biến dị.

- Nội dung: Di truyền học đề cập đến cơ sở vật chất, cơ chế và tính quy luật của hiện tượng di truyền và biến dị.

- GV: Treo tranh vẽ hình 1.2 SGK -> Yêu cầu HS n.cứu SGK, QS tranh vẽ hình ’ Nêu NX về từng cặp tính trạng đem lai?

- GV gợi ý: Đặc điểm của các cặp t.trạng mang hiện tượng tương phản là: trơn : nhăn; vàng : xanh; xám : trắng; đầy : có ngấn...

Phương pháp nghiên cứu độc đáo của Men Đen là PP nào? Vì sao gọi là độc đáo?

- GV bổ sung, hoàn thiện kiến thức.

- HS: Nghe và tiếp thu kiến thức.

- GV nhấn mạnh: M.Đen đã chọn cây đậu Hà Lan làm đối tượng để n.cứu bởi vì chúng có 3 đ.điểm ưu việt sau: Thời gian sinh trưởng và phát triển ngắn; là cây tự thụ phấn cao độ; có nhiều t.trạng tương phản và trội át lặn một cách hoàn toàn. Điểm độc đáo trong PPPTTHL là tách từng cặp tính trạng và theo dõi sự thể hiện cặp tính trạng qua các thế hệ lai. Nhờ có phương pháp nghiên cứu khoa học đúng đắn, Menđen đó tìm ra các quy luật di truyền đặt nền móng cho Di truyền học.

- HS: QS tranh vẽ hình 1.2 SGK, đọc SGK ’ thảo luận trả lời câu hỏi.

- Yêu cầu hiểu được : Các tính trạng đem lai tương phản nhau về đặc điểm DT

- HS: Đại diện trả lời ’ hs khác theo dõi, nhận xét, bổ sung.

=> Yêu cầu hiểu được :

+ Là PP p.tích các thế hệ lai thông qua:

* Lai các cặp bố mẹ thuần chủng, khác nhau 1 hoặc 1 số cặp t.trạng tương phản, rồi theo dõi sự di truyền riêng rẽ của từng cặp tính trạng đó ở con cháu của từng cặp bố mẹ trên cấy đậu Hà Lan.

* Dùng toán thống kê để phân tích, xử lý các số liệu thu được. Từ đó rút ra q.luật di truyền các tính trạng.

- GV bổ sung, hoàn thiện kiến thức.

II. Menđen người đặt nền móng cho Di truyền học (14p).

- Phương pháp nghiên cứu di truyền học của Menđen là phương pháp phân tích các thế hệ lai:

+ Lai các cặp bố mẹ khác nhau về một hoặc một số cặp tính trạng rồi theo dõi sự di truyền riêng rẽ của từng cặp tính trạng đó ở các thế hệ con cháu.

+ Dùng toán thống kê để phân tích các số liệu thu thập được để rút ra quy luật di truyền.

- GV: YCHS đọc SGK để nêu lên các thuật ngữ và kí hiệu cơ bản của di truyền học.

- GV: Gọi đại diện HS trả lời ’ HS khác nxbs.

- GV phân tích: Khái niệm thuần chủng và gợi ý cách viết công thức lai:

Mẹ: viết bên trái dấu x; Bố: viết bên phải dấu x

VD: P: Mẹ x Bố.

*GV nhấn mạnh: Đây là các khái niệm cơ bản do đó cần phải nhớ kĩ.

- GV yêu cầu HS đọc phần kết luận chung

- HS: đọc SGK -> Tìm hiểu kiến thức.

- Đại diện HS trả lời ’ theo dõi nxbs.

=> Yêu cầu hiểu được :

+ Tính trạng; cặp tính trạng tương phản; gen; giống (dòng) thuần chủng.

+ Ký hiệu:

P: là cặp bố mẹ xuất phát.

G: là giao tử.

F: là thế hệ con.

- HS đọc kết luận cuối bài

III. Một số thuật ngữ và kí hiệu cơ bản của di truyền (9p).

* Một số thuật ngữ:

- Tính trạng

- Cặp tính trạng

- Nhân tố di truyền

-Giống (hay dòng) thuần chủng

* Một số kí hiệu:

- P : Cặp bố mẹ xuất phát;

- X: Phép lai.

- G : Giao tử;

- ♂: Giao tử đực (hoặc cơ thể đực)

- ♀ : Giao tử cái (hoặc cơ thể cái)

- F : Thế hệ con.

- F₁: Thế hệ thứ nhất.

- F₂: Thế hệ thứ hai.

HOẠT ĐỘNG 3: Hoạt động luyện tập (10')

a. Mục tiêu: Củng cố, luyện tập kiến thức vừa học.

b. Nội dung: Dạy học trên lớp, hoạt động nhóm, hoạt động cá nhân.

c. Sản phẩm: Bài làm của học sinh, kĩ năng giải quyết nhiệm vụ học tập.

d. Tổ chức thực hiện: Tổ chức theo phương pháp: đặt và giải quyết vấn đề, học sinh hợp tác, vận dụng kiến thức hoàn thành nhiệm vụ.

Câu 1: Hiện tượng DT được hiểu là: (MĐ1)

a. Hiện tượng truyền đạt các tính trạng của bố mẹ, tổ tiên cho các thế hệ con cháu

b. Là hiện tượng con cái khác với bố mẹ và khác nhau về nhiều chi tiết

c. Là hiện tượng con cái sinh ra khác với tổ tiên nhưng giống nhau về nhiều chi tiết

d. Là hiện tượng khác nhau về nhiều tính trạng của các thế hệ

Câu 2: Những đặc điểm hình thái, cấu tạo, sinh lí của một cơ thể được gọi là:(MĐ1)

a. Tính trạng b. Kiểu hình c. Kiểu gen d. Kiểu hình và kiểu gen

Câu 3: Tại sao M.Đen lại chọn các cặp t.trạng tương phản khi thực hiện phép lai?(MĐ2)

a. Để dễ dàng theo dõi những biểu hiện của các cặp tính trạng.

b. Để dễ dàng thực hiện các phép lai.

c. Để dễ chăm sóc và tác động vào các đối tượng nghiên cứu.

d. Cả a, b, c đều đúng.

Câu 4: Lấy ví dụ về các hiện tượng di truyền và biến dị ở bản thân?(MĐ3)

Đáp án:

Câu 1:a câu 2:a câu 3: a

Câu 4: HS tự lấy VD

HOẠT ĐỘNG 4: Hoạt động vận dụng (8’)

a. Mục tiêu: Vận dụng các kiến thức vừa học quyết các vấn đề học tập và thực tiễn.

b. Nội dung: Dạy học trên lớp, hoạt động nhóm, hoạt động cá nhân.

c. Sản phẩm: HS vận dụng các kiến thức vào giải quyết các nhiệm vụ đặt ra.

d. Tổ chức thực hiện:GV sử dụng phương pháp vấn đáp tìm tòi, tổ chức cho học sinh tìm tòi, mở rộng các kiến thức liên quan.

1. Chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV chia lớp thành nhiều nhóm

( mỗi nhóm gồm các HS trong 1 bàn) và giao các nhiệm vụ: thảo luận trả lời các câu hỏi sau và ghi chép lại câu trả lời vào vở bài tập

- Vì sao nói: phương pháp nghiên cứu của Menđen là một phương pháp nghiên cứu độc đáo?(MĐ4)

2. Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- HS trả lời.

- HS nộp vở bài tập.

- HS tự ghi nhớ nội dung trả lời đã hoàn thiện.

(Điểm độc đáo trong PPPTTHL là tách từng cặp tính trạng và theo dõi sự thể hiện cặp tính trạng qua các thế hệ lai)

Sưu tầm tranh ảnh, tìm đọc cuộc đời và sự nghiệp của MENDEN