Soạn bài Chiếc thuyền ngoài xa Cánh diều Ngữ văn lớp 12 trang 25 sách Cánh diều tập 1

Chiếc thuyền ngoài xa là một trong những truyện ngắn xuất sắc của nhà văn Nguyễn Minh Châu.  

Download.vn sẽ cung cấp tài liệu Soạn văn 12: Chiếc thuyền ngoài xa. Mời tham khảo ngay sau đây. 

1. Soạn bài Chiếc thuyền ngoài xa chi tiết

1.1 Chuẩn bị

- Nguyễn Minh Châu (1930 - 1989) quê ở làng Thơi, xã Quỳnh hải (nay là Sơn Hải), huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An.

- Đầu năm 1950, ông gia nhập quân đội và theo học ở trường Sĩ quan Lục quân Trần Quốc Tuấn.

- Từ 1952 - 1958, ông công tác và chiến đầu tại Sư đoàn 320.

- Năm 1963, Nguyễn Minh Châu về Phòng Văn nghệ quân đội, sau đó chuyển sang tạp chí Văn nghệ Quân đội.

- Năm 2000, ông được trao tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật.

- Một số tác phẩm tiêu biểu:

• Tiểu thuyết: Cửa sông (1967), Dấu chân người lính (1972), Lửa từ những ngôi nhà (1977)...
• Tập truyện ngắn: Người đàn bà trên chuyến tàu tốc hành (1983), Bến quê (1987)...
• Các tác phẩm viết cho thiếu nhi: Từ giã tuổi thơ (tiểu thuyết, 1974), Đảo đá kỳ lạ (1985)...
• Tiểu luận phê bình: Trang giấy trước đèn (1994)

1.2 Đọc hiểu

Câu 1. Sự xuất hiện của hai nhân vật có bất ngờ không? Dự đoán về hành động của họ.

Hướng dẫn giải:

- Sự xuất hiện của hai nhân vật gây bất ngờ.

- Dự đoán hành động: trở về nhà sau một ngày ra khơi.

Câu 2. Cảnh tượng này đem lại cho em suy nghĩ gì?

Hướng dẫn giải:

Cảnh tượng này khiến em cảm thấy sợ hãi, tức giận.

Câu 3. Sự tương phản trong chân dung của mẹ và con gái đem lại cho em suy nghĩ gì?

Hướng dẫn giải:

Sự tương phản trong chân dung của mẹ và con gái càng tô đậm nỗi khốn khổ, bất hạnh của người đàn bà.

Câu 4. Thử suy đoán về điều vừa vỡ ra trong đầu vị chánh án?

Hướng dẫn giải:

Suy đoán: Đẩu hiểu hơn về số phận, cuộc đời của những người phụ nữ

Câu 5. Tại sao hình ảnh con thuyền sóng gió được lặp lại trong đoạn văn này?

Hướng dẫn giải:

Nguyên nhân: nhấn mạnh thông điệp tác giả muốn truyền tải về những bất hạnh mà con người vẫn phải trải qua.

1.3 Trả lời câu hỏi

Câu 1. Ai là nhân vật trung tâm trong truyện ngắn Chiếc thuyền ngoài xa? Lập sơ đồ về mối quan hệ giữa nhân vật trung tâm này với nhân vật khác trong truyện.

Hướng dẫn giải:

- Nhân vật trung tâm trong truyện ngắn Chiếc thuyền ngoài xa: người đàn bà hàng chài

- Sơ đồ:

Câu 2. Câu chuyện được kể từ điểm nhìn của ai? Ý nghĩa của việc lựa chọn điểm nhìn này.

Hướng dẫn giải:

- Câu chuyện được kể từ điểm nhìn của Phùng - một nhiếp ảnh gia

- Ý nghĩa: tạo điểm nhìn trần thuật độc đáo, sắc sảo và khách quan, mang tính thuyết phục cao.

Câu 3. Hãy nêu và nhận xét sự biến đổi trong cảm nhận của nhân vật Phùng về gia đình người đàn bà hàng chài trong truyện.

Hướng dẫn giải:

- Thái độ của Phùng khi chứng kiến người đàn bà hàng chài bị đánh: “kinh ngạc đến mức trong mấy phút đầu, tôi cứ đứng há mồm ra mà nhìn”. Anh ngỡ ngàng nhận ra bản chất thực sự của cái đẹp anh vừa bắt được.

- Mấy ngày sau đó, người đàn bà được chánh án Đẩu mời lên tòa. Tại đây Đẩu khuyên chị hãy bỏ người chồng vũ phu. Thế nhưng, khi chánh án Đẩu nhắc đến chuyện ly hôn, chị ta lại van xin “Con lạy quý tòa … Quý tòa bắt tội con cũng được, phạt tù con cũng được, đừng bắt con bỏ nó...”. Câu trả lời của người đàn bà hàng chài khiến cho Phùng cảm thấy gian phòng ngủ lồng lộng gió biển của Đẩu tự nhiên bị hút hết không khí, trở nên ngột ngạt và phải bước ra.

- Khi nghe người đàn bà hàng chài tâm sự về người chồng, chấp nhận hy sinh vì các con, Phùng đã hiểu ra không thể đơn giản, một chiều mà phải có cái nhìn đa chiều đa diện để hiểu đúng bản chất của đối tượng và phát hiện những vẻ đẹp tiềm ẩn sâu xa sau lớp vẻ ngoài xù xì, thô nhám của cuộc sống.

Câu 4. Phân tích tính đa diện trong tính cách của người đàn bà hàng chài.

Hướng dẫn giải:

- Một người phụ nữ hiền lành, nhút nhát: Khi chánh án Đẩu đề nghị chị nên ly hôn, chị ta van xin “con lạy quý tòa … đừng bắt con bỏ nó”.

- Một người phụ nữ từng trải: “Lòng các chú tốt, nhưng các chú đâu phải là người làm ăn…”

- Một người phụ nữ giàu đức hy sinh: Nhận mọi lỗi lầm về mình “Giá tôi đẻ ít đi…”, hiểu được nỗi khổ của chồng “người đàn ông bản chất vốn không phải kẻ vũ phu, độc ác, anh ta chỉ là nạn nhân của cuộc sống đói khổ. Người chồng là chỗ dựa khi có biển động…”.

- Một người phụ nữ giàu tình yêu thương: “Đàn bà ở thuyền chúng tôi phải sống cho con chứ…”, “Vui nhất là lúc ngồi nhìn đàn con chúng nó được ăn no”...

=> Qua câu chuyện và thái độ của người đàn bà, có thể nhận thấy người đàn bà là hiện thân cho kiếp người bất hạnh bị cái đói khổ, cái ác và số phận đen đủi dồn đến chân tường. Nhưng ở chị ta lại có một tâm hồn vị tha, tình yêu thương tha thiết và là người từng trải, sâu sắc.

Câu 5. Chỉ ra tính đối thoại trong cái nhìn của người đàn bà hàng chài với cái nhìn của Phùng và Đẩu. Từ đó, nêu lên chủ đề của tác phẩm.

Hướng dẫn giải:

- Khi chánh án Đẩu đề nghị người đàn bà hàng chài nên ly hôn, chị ta van xin “con lạy quý tòa … đừng bắt con bỏ nó”, bởi theo chị:

• Người đàn ông bản chất vốn không phải kẻ vũ phu, độc ác, anh ta chỉ là nạn nhân của cuộc sống đói khổ. Người chồng là chỗ dựa khi có biển động.
• Chị không thể một mình nuôi nấng trên dưới 10 đứa con, vả lại “trên thuyền cũng có lúc vợ chồng con cái vui vẻ, hòa thuận”.

=> Người đàn bà là hiện thân cho kiếp người bất hạnh bị cái đói khổ, cái ác và số phận đen đủi dồn đến chân tường. Nhưng ở chị ta lại có một tâm hồn vị tha, tình yêu thương tha thiết và là người từng trải, sâu sắc.

- Thái độ của chánh án Đẩu và nhiếp ảnh Phùng khi người đàn bà quyết không bỏ chồng cả hai đều thấy giận dữ và bất bình.

- Người đàn bà hàng chài thay đổi thái độ, sắc sảo hơn:

• “Lòng các chú tốt, nhưng các chú đâu phải là người làm ăn…”
• “Giá tôi đẻ ít đi…”, hiểu được nỗi khổ của chồng “người đàn ông bản chất vốn không phải kẻ vũ phu, độc ác, anh ta chỉ là nạn nhân của cuộc sống đói khổ. Người chồng là chỗ dựa khi có biển động…”.
• “Đàn bà ở thuyền chúng tôi phải sống cho con chứ…”, “Vui nhất là lúc ngồi nhìn đàn con chúng nó được ăn no”...

=> Sau khi nghe câu chuyện của người đàn bà, chánh án Đẩu thấy như có “một cái gì vừa mới vỡ ra”.

- Bài học rút ra: phải có cái nhìn đa diện về cuộc sống, không nhìn hiện tượng đánh giá bản chất.

Câu 6. Hãy trình bày quan điểm của em về sự lựa chọn cách sống của người đàn bà hàng chài.

Hướng dẫn giải:

- Quan điểm về sự lựa chọn cách sống của người đàn bà hàng chài: không đồng tình, cũng không phản đối.

- Nguyên nhân: lựa chọn của người đàn bà hàng chài xuất phát từ hoàn cảnh cuộc sống lúc bấy giờ, cũng như tấm lòng vị tha, thấu hiểu của nhân vật này.

2. Tác giả - Tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

2.1 Tác giả

- Nguyễn Minh Châu (1930 - 1989) quê ở làng Thơi, xã Quỳnh hải (nay là Sơn Hải), huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An.

- Đầu năm 1950, ông gia nhập quân đội và theo học ở trường Sĩ quan Lục quân Trần Quốc Tuấn.

- Từ 1952 - 1958, ông công tác và chiến đầu tại Sư đoàn 320.

- Năm 1963, Nguyễn Minh Châu về Phòng Văn nghệ quân đội, sau đó chuyển sang tạp chí Văn nghệ Quân đội.

- Năm 2000, ông được trao tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật.

- Một số tác phẩm tiêu biểu:

• Tiểu thuyết: Cửa sông (1967), Dấu chân người lính (1972), Lửa từ những ngôi nhà (1977)...
• Tập truyện ngắn: Người đàn bà trên chuyến tàu tốc hành (1983), Bến quê (1987)...
• Các tác phẩm viết cho thiếu nhi: Từ giã tuổi thơ (tiểu thuyết, 1974), Đảo đá kỳ lạ (1985)...
• Tiểu luận phê bình: Trang giấy trước đèn (1994)

2.2 Tác phẩm

a. Xuất xứ

Truyện ngắn “Chiếc thuyền ngoài xa” được rút trong tập truyện ngắn cùng tên của nhà văn Nguyễn Minh Châu (1987).

b. Bố cục

Gồm 3 phần:

• Phần 1: Từ đầu đến “Như trong câu chuyện cổ đầy quái đản, chiếc thuyền lưới vó đã biến mất”. Hai phát hiện của nghệ sĩ Phùng.
• Phần 2: Tiếp theo đến “Ông lão lẩm bẩm, vẫn không rời mắt khỏi chiếc thuyền đang chống chọi với sóng gió giữa phá”. Câu chuyện về cuộc đời của người đàn bà hàng chài.
• Phần 3. Còn lại. Họa sĩ Phùng nói về bức ảnh được chọn trong bộ lịch năm ấy.

c. Tóm tắt

Theo yêu cầu từ trưởng phòng, Phùng phải đi về miền Trung thực hiện bộ ảnh để chào đón năm mới. Đây cũng là địa điểm mà anh từng tham chiến trong thời gian chống Mỹ. Sau khi tìm hiểu và quyết định chọn chủ đề cho bộ lịch đó là chiếc thuyền đánh cá trong một buổi sáng bình minh. Khi đã hoàn thành bộ ảnh, anh quay về bờ thì chứng kiến cảnh tượng người đàn ông hàng chài to lớn đang đánh đập người phụ nữ. Đứa con tên Phác chạy ra can ngăn. Cứ thế cảnh tượng đó diễn ra liên tiếp, không thể chịu được Phùng quyết định vào ngăn cản thì bị người đàn ông đánh bị thương nhẹ. Ngay sau đó, Chánh án tên là Đẩu là bạn của Phùng mời người đàn bà hàng chài lên tòa án huyện để giải quyết. Tại đây Đẩu khuyên người đàn bà hàng chài bỏ người chồng vũ phu kia. Người đàn bà giải thích lí do vì sao chồng đánh và kể về người chồng của mình. Phùng và Đẩu hiểu ra rằng mặc cho bị ngược đãi về thể xác nhưng cả người đàn bà và những đứa con cần người đàn ông gánh vác trách nhiệm gia đình và nuôi sống gia đình. Phùng nhận ra rằng nhìn nhận mọi việc đơn giản bằng vẻ ngoài không thôi thì chưa đủ.

d. Ý nghĩa nhan đề

* Ý nghĩa tả thực

- Hình ảnh gắn với cuộc sống lao động của người dân vùng ven biển.

- Chiếc thuyền gắn với bức tranh thiên nhiên đẹp và cuộc sống sinh hoạt của người dân làng chài “Trước mặt tôi là một bức tranh mực tàu của một danh họa thời cổ. Mũi thuyền in một nét mơ hồ lòe nhòe vào bầu sương mù trắng như sữa có pha đôi chút màu hồng hồng do ánh mặt trời chiếu vào. Vài bóng người lớn lẫn trẻ con ngồi im phăng phắc như tượng trên chiếc mui khum khum, đang hướng mặt vào bờ.”

* Ý nghĩa biểu tượng:

- Ẩn dụ cho mối quan hệ giữa cuộc đời và nghệ thuật. Đó là chiếc thuyền có thật trong cuộc đời, là không gian sinh sống của gia đình người hàng chài. Cuộc sống gia đình đông con với những gánh nặng của cuộc sống túng quẫn là nguyên nhân làm cho người chồng trở nên cục cằn, thô lỗ và biến vợ thành đối tượng của những trận đòn.

- Sự đơn độc của con thuyền, hay cũng chính là của nghệ thuật trên đại dương cuộc sống, đơn độc của con người trong cuộc đời. Con thuyền đã gợi ra những phát hiện đầy kinh ngạc của Phùng.

- Qua hình ảnh con thuyền, tác giả muốn gửi gắm tư tưởng: vẻ đẹp ở ngoài xa cũng ẩn chứa nhiều oái oăm, ngang trái và nghịch lý. Cần phải cảm nhận vấn đề từ bê trong, đó cũng là cách nhìn, cách tiếp cận của nghệ thuật chân chính.

2.3 Tổng kết

a. Nội dung

Từ câu chuyện về một bức ảnh nghệ thuật và sự thật cuộc đời đằng sau bức ảnh, truyện ngắn Chiếc thuyền ngoài xa mang một bài học đúng đắn về cách nhìn nhận cuộc sống và con người: một cái nhìn đa diện, nhiều chiều, phát hiện ra bản chất thật sau vẻ đẹp bên ngoài của hiện tượng.

b. Nghệ thuật

Cách khắc họa nhân vật, xây dựng cốt truyện hấp dẫn, sử dụng ngôn ngữ linh hoạt, sáng tạo…