Soạn bài Việt Bắc Cánh diều Ngữ văn lớp 12 trang 117 sách Cánh diều tập 1

Tài liệu Soạn văn 12: Việt Bắc, sẽ hướng dẫn bạn đọc để có thể trả lời câu hỏi trong SGK Ngữ văn.

Mời các bạn học sinh lớp 12 tham khảo tài liệu dưới đây để chuẩn bị bài nhanh chóng và đầy đủ

Soạn bài Việt Bắc

1. Chuẩn bị

- Tố Hữu sinh năm 1920, mất năm 2002.Tên thật là Nguyễn Kim Thành. Năm mười hai tuổi, mồ côi mẹ. Sau đó một năm vào học tại trường Quốc học Huế, tham gia phong trào đấu tranh cách mạng. Bước vào tuổi thiếu niên, ông tham gia phong trào cách mạng và trở thành người lãnh đạo chủ chốt của Đoàn thanh niên Dân chủ ở Huế. Cuối tháng 4 năm 1939, Tố Hữu bị thực dân Pháp bắt giam vào nhà lao Thừa Thiên. Tháng 3 năm 1942, ông vượt ngục ra Thanh Hoá tiếp tục hoạt động. Cách mạng tháng Tám 1945, Ông là Chủ tịch Uỷ ban khởi nghĩa Huế. Kháng chiến toàn quốc bùng nổ, ông ra Thanh Hoá, lên Việt Bắc công tác ở cơ quan Trung ương Đảng, phụ trách văn hoá văn nghệ. Tố Hữu cũng từng giữ nhiều chức vụ quan trọng trong hệ thống chính trị của Việt Nam. Năm 1996, ông được tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật. Một số tác phẩm tiêu biểu: Từ ấy (1937 - 1946), Việt Bắc (1947 - 1954),Gió lộng (1955 - 1961), Ra trận (1962 - 1971), Máu và hoa (1972 - 1977), Một tiếng đờn (1978 -1992), Ta với ta (1992 - 1999),...

- Hoàn cảnh sáng tác Việt Bắc: - Chiến thắng Điện Biên Phủ thắng lợi. Tháng 7 năm 1954, Hiệp định Giơ-ne-vơ về Đông Dương được kí kết. Hòa bình lập lại, miền Bắc bắt tay vào xây dựng một cuộc sống mới. Một trang sử mới của đất nước được mở ra. Tháng 10 năm 1954, những người kháng chiến từ căn cứ miền núi trở về miền xuôi, Trung ương Đảng và Chính phủ rời chiến khu Việt Bắc về lại thủ đô. Nhân sự kiện có tính lịch sử này, Tố Hữu đã sáng tác bài thơ.

2. Đọc hiểu

Câu 1. “Mình”, “ta” trong bốn dòng thơ đầu là những ai?

Hướng dẫn giải:

- “Mình” là cán bộ cách mạng, “ta” là đồng bào Việt Bắc

Câu 2. Người ở lại đang gợi nhắc những kỉ niệm nào?

Hướng dẫn giải:

Người ở lại đang gợi nhắc những kỉ niệm về ngày tháng chiến đấu gian khổ ở chiến khu Việt Bắc.

Câu 3. Những kỉ niệm nào đã sống lại theo nỗi nhớ của nhân vật trữ tình?

Hướng dẫn giải:

Nỗi nhớ về thiên nhiên và con người Việt Bắc.

Câu 4. Hãy tưởng tượng bức tranh thiên nhiên và con người trong đoạn thơ này.

Hướng dẫn giải:

• Bức tranh thiên nhiên hùng vĩ nhưng cũng đầy thơ mộng.
• Hình ảnh con người hiện lên với công việc lao động, tràn đầy sức sống.

Câu 5. Những địa danh lịch sử và không khí chiến đấu, chiến thắng đã được tái hiện thế nào qua những vần thơ lục bát này?

Hướng dẫn giải:

• Địa danh lịch sử: Phủ thông, đèo Giàng; Sông Lô - phố Ràng; Cao - Lạng
• Không khí chiến đấu, chiến thắng: hào hùng, sôi nổi

Câu 6. Người ở lại muốn gửi gắm tâm tư gì với người về?

Hướng dẫn giải:

Người về hãy ghi nhớ kỉ niệm đã trải qua cùng người ở lại.

Câu 7. Người về đã đáp lại những suy nghĩ của người ở lại thế nào?

Hướng dẫn giải:

Người về trấn an, động viên người ở lại và thể hiện niềm tin vào tương lai tươi sáng.

3. Trả lời câu hỏi

Câu 1. Dựa vào hình thức trình bày của văn bản và sự xuất hiện luân phiên của các từ xưng hô “mình” và “ta”, hãy xác định kết cấu của tác phẩm. Kết cấu đó gợi cho em liên tưởng đến thể loại nào của văn học dân gian?

Hướng dẫn giải:

- Kết cấu:

• Phần 1: 8 câu thơ đầu: khung cảnh chia tay đầy lưu luyến.
• Phần 2. Từ “Mình đi có nhớ những ngày” đến “Tân Trào, Hồng Thái, mái đình, cây đa”: lời của người ở lại.
• Phần 3. Còn lại: lời của người ra đi.

=> Lối đối đáp giao duyên giữa người ở lại và người ra đi

• Kết cấu đó gợi cho em liên tưởng đến thể loại: thơ lục bát

Câu 2. “Mình”, “ta” trong bài thơ này là những ai? Dựa vào yếu tố nào trong văn bản và hoàn cảnh sáng tác của bài thơ để xác định điều đó?

Hướng dẫn giải:

• Trường hợp 1: mình chỉ những người cán bộ, ta chỉ người Việt Bắc: Mình về mình có nhớ ta/ Mười lăm năm ấy thiết tha mặn nồng.
• Trường hợp 2: mình chỉ người Việt Bắc, ta chỉ người cán bộ: Ta về, mình có nhớ ta/Ta về, ta nhớ những hoa cùng người.
• Trường hợp 3: mình chỉ cả người cán bộ và người Việt Bắc: Mình đi mình lại nhớ mình

Câu 3. Tâm trạng bao trùm của cả “mình” và “ta” trong đoạn trích là gì? Từ tâm trạng ấy, những kỉ niệm nào đã ùa về? (Ví dụ: kỉ niệm về thiên nhiên Việt Bắc,...).

Hướng dẫn giải:

- Tâm trạng bao trùm của cả “mình” và “ta” trong đoạn trích: nhớ nhung, lưu luyến, tiếc nuối.

- Những kỉ niệm đã ùa về:

• Về thiên nhiên, núi rừng Việt Bắc: mưa nguồn suối lũ, mây mù, bản khói cùng sương ; rừng nứa bờ tre ; Ngòi Thia, sông Đáy, suối Lê, rừng xanh hoa chuối, ve kêu rừng phách đổ vàng,…
• Về cuộc sống của con người Việt Bắc: người mẹ địu con lên rẫy bẻ từng bắp ngô; lớp học i tờ; tiếng mõ ; chày đêm; đèo cao nắng ánh dao gài thắt lưng, nhớ người đan nón, cô em gái hái măng,…
• Những ngày chiến đấu ở chiến khu đầy gian khó: miếng cơm chấm muối, chia củ sắn lùi, bát cơm sẻ nửa chăn sui đắp cùng; ngày tháng cơ quan ; ca vang núi đèo,…

Câu 4. Hình tượng thiên nhiên, con người và cuộc sống kháng chiến ở Việt Bắc đã được nhà thơ khắc họa qua những từ ngữ, hình ảnh, biện pháp tu từ nào? Hãy giải thích sự độc đáo hoặc nét đặc sắc của một trong các yếu tố nghệ thuật đó.

Hướng dẫn giải:

* Bức tranh mùa đông

- Sử dụng bút pháp chấm phá cổ điển, gợi chứ không tả, màu xanh thẫm của núi rừng mang cảm giác thâm u, lạnh lẽo và có phần khắc nghiệt.

- Màu đỏ tươi của hoa chuối và màu vàng nhạt của nắng điểm tô trên cái nền xanh thẳm của núi rừng đã phần nào xua tan cái lạnh lẽo thay vào đó là chút cảm giác ấm áp, mang đến hình ảnh Tây Bắc tươi đẹp chứ không quá khắc nghiệt, nhằm cổ vũ tinh thần chiến đấu của quân dân ta.

- Hình ảnh con người mang tầm vóc mạnh mẽ, chủ động tự tin trong lao động, sẵn sàng chinh phục thiên nhiên núi rừng Tây Bắc.

* Bức tranh mùa xuân

- Sắc trắng của hoa mơ gợi bức tranh mùa xuân tươi đẹp, trong sáng, thanh khiết và đầy hy vọng.

- Hình ảnh con người trong công việc lao động nhẹ nhàng, nhưng lại tôn lên nét đẹp của sự tài hoa, khéo léo và cần cù.

* Bức tranh mùa hạ

- Mùa hè hiện ra thông qua sự kết hợp giữa sắc vàng và tiếng ve, khiến bức tranh thiên nhiên trở nên ấn tượng bởi sự rộn ràng, nhộn nhịp và rực rỡ.

- Từ “đổ” gợi ra sự chuyển mùa nhanh chóng và đồng loạt của núi rừng Tây Bắc.

- Hình ảnh “cô em gái hái măng một mình” gợi ra sự thầm lặng trong lao động, hi sinh sinh vì kháng chiến và tình cảm trân trọng, gần gũi yêu thương của Tố Hữu đối với con người Việt Bắc.

* Bức tranh mùa thu

- Hình ảnh vầng trăng gợi ra nhiều ý nghĩa, là những đêm thức trắng cùng trăng chờ giặc, là biểu trưng cho sự ấm no, sum vầy, cũng là biểu tượng cho sự gắn kết, thủy chung.

- Hình ảnh con người Việt Bắc không còn là hình ảnh trong lao động mà là thông qua tiếng hát để thể hiện nỗi niềm tiếc nuối, ân tình thủy chung phút chia ly.

Câu 5. Việt Bắc là một bài thơ hiện đại nhưng lại thấm đẫm chất dân gian. Hãy chỉ ra các biểu hiện của tính dân gian, tính hiện đại trong đoạn trích.

Hướng dẫn giải:

- Tính dân gian:

• Thể thơ lục bát truyền thống gợi cảm
• Cách đối đáp xưng hô “mình - ta” quen thuộc được dùng trong những bài ca dao đối đáp giao duyên.
• Sử dụng nhiều hình ảnh quen thuộc trong ca dao, dân ca
• Ngôn ngữ mộc mạc, giản dị và đậm chất dân tộc

- Tính hiện đại:

• Giọng điệu hào hùng, mang khí thế của thời đại
• Sử dụng nhiều biện pháp tu từ
• Hình ảnh con người hiện lên gắn với hoàn cảnh thời đại bấy giờ.

Câu 6. Em đọc được thông điệp gì từ đoạn trích Việt Bắc?

Hướng dẫn giải:

Việt Bắc là khúc hùng ca và cũng là khúc tình ca về cách mạng, về cuộc kháng chiến và con người kháng chiến.