Soạn bài Cầu hiền chiếu Kết nối tri thức Ngữ văn lớp 11 trang 76 sách Kết nối tri thức tập 1

Cầu hiền chiếu được Ngô Thì Nhậm viết thay vua Quang Trung vào khoảng năm 1788 - 1789.  Tài liệu Soạn văn 11: Cầu hiền chiếu, sẽ được Download.vn giới thiệu. 

Các bạn học sinh lớp 11 hãy cùng tham khảo nội dung chi tiết của tài liệu với những kiến thức bổ ích ngay sau đây. 

1. Soạn bài Cầu hiền chiếu chi tiết

1.1 Trước khi đọc

Câu 1. Có không ít câu chuyện thú vị về việc vua chúa hay lãnh đạo đất nước muốn chiêu mộ hiền tài ra gánh vác trọng trách quốc gia. Hãy chia sẻ một câu chuyện mà bạn biết.

Hướng dẫn giải:

Một số câu chuyện như: Theo Giản yếu sử Việt Nam, là người chú trọng phát triển giáo dục, năm 1075 vua Lý Nhân Tông xuống chiếu tuyển Minh Kinh bác học và thi Nho học tam trường nhằm tuyển chọn nhân tài cho đất nước. Đó là khoa thi đầu tiên trong lịch sử thi cử ở Việt Nam.

Câu 2. Trong công cuộc xây dựng đất nước, việc trọng dụng người tài có ý nghĩa như thế nào?

Hướng dẫn giải:

Việc trọng dụng người tài có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong công cuộc xây dựng đất nước.

1.2 Đọc văn bản

Câu 1. Phần 1: Nêu vấn đề gì?

Hướng dẫn giải:

Vấn đề: Mối quan hệ giữa thiên tử và hiền tài.

Câu 2. Dự đoán: Việc nêu thực trạng “trốn tránh việc đời” của kẻ sĩ dẫn đến ý gì sẽ được trình bày ở phần 3?

Hướng dẫn giải:

Việc nêu thực trạng “trốn tránh việc đời” của kẻ sĩ dẫn đến ý sẽ được trình bày ở phần 3: Thực trạng đất nước và tầm quan trọng của hiền tài.

Câu 3. Nhận xét về lí lẽ được sử dụng.

Hướng dẫn giải:

Lí lẽ sắc sảo, thấu đáo.

Câu 4. Giữa lí lẽ trình bày ở các phần trước với kế hoạch thực thi được nêu ở phần 4 có mối liên hệ như thế nào?

Hướng dẫn giải:

Lí lẽ trình bày ở các phần trước tạo tiền đề để nêu ra kế hoạch được thực thi ở phần 4.

Câu 5. Ý nghĩa của lời khuyến dụ.

Hướng dẫn giải:

Thể hiện tầm nhìn xa trông rộng của vua Quang Trung, cũng như tấm lòng trọng dụng nhân tài.

1.3 Sau khi đọc

Câu 1. Cầu hiền chiếu được ban bố với lí do và mục đích gì?

Hướng dẫn giải:

• Lí do: Vương triều Tây Sơn mới thành lập, còn nhiều khó khăn và bất cập.
• Mục đích: Kêu gọi nhân tài ra giúp nước.

Câu 2. Văn bản hướng tới đối tượng nào trong xã hội lúc bấy giờ? Khi vâng mệnh vua Quang Trung soạn chiếu này, Ngô Thị Nhậm đổi điện với những khó khăn gì trong việc thuyết phục các đối tượng đó ra gánh vác việc nước?

Hướng dẫn giải:

- Đối tượng: sĩ phu Bắc Hà

- Ngô Thì Nhậm đối diện với những khó khăn trong việc thuyết phục các đối tượng trên ra gánh vác việc nước: Nhà nước mới được thành lập, kẻ sĩ có người trốn tránh việc nước, có người sợ hãi…

Câu 3. Văn bản có mấy phần? Phân tích mối quan hệ giữa nội dung các phần.

Hướng dẫn giải:

- Văn bản có 3 phần:

- Mối quan hệ nội dung các phần:

• Phần 1: Từ đầu đến “ thì đó không phải là ý trời sinh ra người hiền như vậy ”. Mối quan hệ giữa thiên tử và hiền tài.
• Phần 2. Tiếp theo đến “ không có lấy một người tài danh nào ra phò giúp cho chính quyền buổi ban đầu của trẫm hay sao? ”. Cách ứng xử của người tài đối với vương triều Tây Sơn.
• Phần 3. Còn lại. Đường lối cầu hiền của vua Quang Trung.

Câu 4. Nghệ thuật lập luận thể hiện như thế nào qua việc dùng lí lẽ và bằng chứng, phối hợp với các yếu tổ biểu cảm, thuyết minh?

Hướng dẫn giải:

Cách lập luận chặt chẽ, ngắn gọn.

• Tác giả đưa ra luận đề mà bất cứ người hiền tài nào cũng không thể phủ nhận được.
• Tác giả đưa ra những sự kiện trên bằng cách vừa lấy ý tứ từ Kinh Dịch và đều mang tính ẩn dụ cao.
• Những lời lẽ chân thành, da diết trong chờ đợi và mong mỏi.

Câu 5. Theo bạn, điều gì tạo nên sức thuyết phục của Cầu hiền chiếu?

Hướng dẫn giải:

• Tư tưởng đúng đắn, quang minh chính đại được thể hiện qua luận đề: cần người hiền tài ra giúp vua dựng đất nước
• Luận điểm rõ ràng, mạch lạc, quan hệ với nhau chặt chẽ
• Lí lẽ sắc bén, bằng chứng xác thực, thái độ chân thành thể hiện sự thấu hiểu lòng người, lời mời gọi tha thiết.

Câu 6. Viết Cầu hiền chiếu trong một hoàn cảnh hết sức đặc biệt, tác giả đã gửi gắm khát vọng lớn lao nào đổi với đất nước?

Hướng dẫn giải:

Khát vọng: muốn thuyết phục người hiền tài vượt qua những e dè, nghi ngại, đồng tâm hợp lực để cùng xây dựng triều đại mới, cũng chính là làm cho đất nước ngày càng vững mạnh.

1.4 Kết nối đọc viết

Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) nêu suy nghĩ của bạn về luận điểm: Người có tài cần phát huy tài năng của mình để đóng góp cho cộng đồng.

Hướng dẫn giải:

Người có tài cần phát huy tài năng của mình để đóng góp cho cộng đồng. Bởi mỗi người đều phải có trách nhiệm với cộng đồng, cùng chung tay xây dựng mới thì cộng đồng mới phát triển được. Người có tài mang đến cho chúng ta nguồn tài nguyên quý giá. Họ sẽ có ưu thế hơn người bình thường, phát huy tối đa điểm mạnh thuộc về lĩnh vực chuyên môn của bản thân. Vì vậy, họ sẽ giải quyết các vấn đề một cách nhanh chóng, khoa học hơn. Họ sẽ tạo ra những sản phẩm có tính đột phá, độc đáo. Tài năng là yếu tố bẩm sinh, không phải người nào cũng có được. Những người vẫn sẽ thành công dù ở bất cứ hoàn cảnh nào. Vì vậy, việc tận dụng nhân tài cũng là một vấn đề quan trọng. Những chính sách, đãi ngộ để thu hút nhân tài là vô cùng quan trọng. Hiện tượng chảy máu chất xám đang là một vấn diễn ra phổ biến. Chúng ta cần đặt ra những giải pháp để khắc phục hậu quả này, tận dụng được nhân tài cho đất nước.

2. Soạn bài Cầu hiền chiếu ngắn gọn

2.1 Sau khi đọc

Câu 1. Cầu hiền chiếu được ban bố với lí do và mục đích gì?

Hướng dẫn giải:

• Lí do: Vương triều mới thành lập còn nhiều khó khăn
• Mục đích: kêu gọi nhân tài ra giúp nước.

Câu 2. Văn bản hướng tới đối tượng nào trong xã hội lúc bấy giờ? Khi vâng mệnh vua Quang Trung soạn chiếu này, Ngô Thị Nhậm đổi điện với những khó khăn gì trong việc thuyết phục các đối tượng đó ra gánh vác việc nước?

Hướng dẫn giải:

- Đối tượng: sĩ phu Bắc Hà

- Khó khăn: có người trốn tránh, có người sợ hãi

Câu 3. Văn bản có mấy phần? Phân tích mối quan hệ giữa nội dung các phần.

Hướng dẫn giải:

- 3 phần

- Mối quan hệ:

• Phần 1: mối quan hệ giữa thiên tử và hiền tài.
• Phần 2: cách ứng xử của người tài đối với vương triều Tây Sơn.
• Phần 3: đường lối cầu hiền của vua Quang Trung.

Câu 4. Nghệ thuật lập luận thể hiện như thế nào qua việc dùng lí lẽ và bằng chứng, phối hợp với các yếu tổ biểu cảm, thuyết minh?

Hướng dẫn giải:

• Chặt chẽ, ngắn gọn.
• Luận điểm, lí lẽ thuyết phục
• Ngôn ngữ chân thành

Câu 5. Theo bạn, điều gì tạo nên sức thuyết phục của Cầu hiền chiếu?

Hướng dẫn giải:

• Tư tưởng đúng đắn, quang minh chính đại
• Luận điểm và lí lẽ rõ ràng, sắc bén
• Bằng chứng thuyết phục, cụ thể

Câu 6. Viết Cầu hiền chiếu trong một hoàn cảnh hết sức đặc biệt, tác giả đã gửi gắm khát vọng lớn lao nào đổi với đất nước?

Hướng dẫn giải:

Khát vọng: người hiền tài đồng tâm hợp lực để cùng xây dựng triều đại mới.

2.2 Kết nối đọc viết

Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) nêu suy nghĩ của bạn về luận điểm: Người có tài cần phát huy tài năng của mình để đóng góp cho cộng đồng.

Hướng dẫn giải:

• Nêu luận điểm: người có tài cần phát huy tài năng của mình để đóng góp cho cộng đồng.
• Giải thích và chứng minh luận điểm: người tài có vai trò, đóng góp gì với động đồng?

3. Tác giả - Tác phẩm Cầu hiền chiếu

3.1 Tác giả

- Ngô Thì Nhậm (1746 - 1803) hiệu là Hi Doãn, người làng Tả Thanh Oai (làng Tó), huyện Thanh Oai, trấn Sơn Nam (nay thuộc huyện Thanh Trì, Hà Nội).

- Năm 1775, ông đỗ tiến sĩ, từng được chúa Trịnh giao cho giữ chức Đốc đồng trấn Kinh Bắc.

- Năm 1788, nhà Lê - Trịnh sụp đổ, ông đi theo phong trào Tây Sơn, được vua Quang Trung phong làm Lại bộ Tả thị lang, sau thăng chức thành Binh bộ thượng thư.

- Ông có nhiều đóng góp cho phong trào Tây Sơn, soạn thảo nhiều giấy tờ quan trọng cho vua.

3.2 Tác phẩm

a. Hoàn cảnh sáng tác

Cầu hiền chiếu của vua Quang Trung do Ngô Thì Nhậm viết thay vào khoảng năm 1788 - 1789 nhằm thuyết phục sĩ phu Bắc Hà, tức các trí thức của triều đại cũ (Lê - Trịnh) ra cộng tác với triều đại Tây Sơn.

b. Bố cục

Gồm 3 phần:

• Phần 1: Từ đầu đến “thì đó không phải là ý trời sinh ra người hiền như vậy”. Mối quan hệ giữa thiên tử và hiền tài.
• Phần 2. Tiếp theo đến “không có lấy một người tài danh nào ra phò giúp cho chính quyền buổi ban đầu của trẫm hay sao?”. Cách ứng xử của người tài đối với vương triều Tây Sơn.
• Phần 3. Còn lại. Đường lối cầu hiền của vua Quang Trung.

c. Tóm tắt

Cầu hiền chiếu được Ngô Thì Nhậm viết thay vua Quang Trung vào khoảng năm 1788 - 1789. Hiền tài giống như sứ giả của thiên tử. Nhưng trong hoàn cảnh đất nước khó khăn lúc bấy giờ, các sĩ phu Bắc Hà hoặc là mai danh ẩn tích bỏ phí tài năng “trốn tránh việc đời”. Hoặc là ra làm quan thì sợ hãi, im lặng như bù nhìn “không dám lên tiếng”, hoặc làm việc cầm chừng “đánh mõ, giữ cửa”. Thậm chí có người còn đi tự tử “ra biển vào sông”. Từ đó vua Quang Trung đưa ra tư tưởng dân chủ tiến bộ, chính sách cầu hiền đúng đắn.

d. Nội dung

“Cầu hiền chiếu” đã thể hiện chủ trương của đúng đắn của nhà Tây Sơn nhằm động viên trí thức Bắc Hà tham gia xây dựng đất nước.

e. Nghệ thuật

• Nghệ thuật thuyết phục đặc sắc.
• Các biện pháp tu từ như so sánh…