Soạn bài Quê hương Chân trời sáng tạo Ngữ văn lớp 9 trang 12 sách Chân trời sáng tạo tập 1

Bài thơ Quê hương được học trong chương trình môn Ngữ văn. Tài liệu Soạn văn 9: Quê hương, sẽ được Download.vn giới thiệu đến bạn đọc những nội dung bổ ích ngay sau đây. 

Bạn đọc hãy cùng tham khảo để có thể chuẩn bị bài học một cách nhanh chóng và đầy đủ hơn. 

1. Soạn bài Quê hương

1.1 Chuẩn bị đọc

Hình ảnh sâu đậm nhất về quê hương trong em là gì?

Hướng dẫn giải:

Hình ảnh sâu đậm nhất về quê hương trong em: cánh đồng lúa chín rộng mênh mông, những mái nhà tranh, không khí rộn ràng mỗi dịp Tết đến,...

1.2 Trải nghiệm cùng văn bản

Câu 1. Hãy hình dung cảnh được gợi tả trong khổ thơ thứ hai.

Hướng dẫn giải:

Khung cảnh dân chài bơi thuyền đi đánh cá, tràn đầy sức sống và hứa hẹn chuyến ra khơi bội thu.

Câu 2. Em hiểu thế nào về nội dung của khổ thơ cuối?

Hướng dẫn giải:

Tác giả nhớ về quê hương với hình ảnh, mùi vị đặc trưng.

1.3 Suy ngẫm và phản hồi

Câu 1. Tìm những từ ngữ thể hiện hình ảnh dân chài và cuộc sống làng chài trong bài thơ.

Hướng dẫn giải:

- Từ ngữ thể hiện hình ảnh dân chài:

• Dân trai tráng bơi thuyền đi đánh cá
• Dân chài lưới, làn da ngăm rám nắng
• Cả thân hình nồng thở vị xa xăm

- Từ ngữ thể hiện cuộc sống làng chài:

• Ồn ào trên bến đỗ
• Dân làng tấp nập đón ghe về

Câu 2. Phân tích hiệu quả của việc sử dụng một số biện pháp tu từ trong các câu thơ dưới đây:

- Cánh buồm giương to như mảnh hồn làng
Rướn thân trắng bao la thâu góp gió…

- Dân chài lưới làn da ngăm rám nắng,
Cả thân hình nồng thở vị xa xăm.

- Chiếc thuyền im bến mỏi trở về năm
Nghe chất muối thấm dần trong thớ vỏ.

Hướng dẫn giải:

- Cánh buồm giương to như mảnh hồn làng
Rướn thân trắng bao la thâu góp gió…

=> Biện pháp so sánh, nhân hóa và ẩn dụ. Cánh buồm khỏe khoắn “rướn” căng hết sức để đón gió để mạnh mẽ vượt biển khơi cũng như tinh thần phóng khoáng, kiên cường của người dân miền biển chính là linh hồn của làng quê.

- Dân chài lưới làn da ngăm rám nắng,
Cả thân hình nồng thở vị xa xăm.

=> Biện pháp ẩn dụ. Hình ảnh người dân chài hiện lên khỏe khoắn, mạnh mẽ như một tượng đài của quê hương.

- Chiếc thuyền im bến mỏi trở về năm
Nghe chất muối thấm dần trong thớ vỏ.

=> Biện pháp nhân hóa, ẩn dụ. Con thuyền cũng giống như con người, trở về nghỉ ngơi sau hành trình vất vả.

Câu 3. Phân tích cách gieo vần và cách ngắt nhịp trong bài thơ.

Hướng dẫn giải:

- Cách gieo vần: vần chân (sông - hồng, giang - làng,...)

- Cách ngắt nhịp: linh hoạt (3/2/3, 3/5)

=> Tạo nên nhịp điệu cho bài thơ.

Câu 4. Tìm yếu tố miêu tả và biểu cảm trong bài thơ. Việc kết hợp hai yếu tố này có tác dụng gì?

Hướng dẫn giải:

- Các yếu tố miêu tả thiên nhiên, con thuyền, dân chài lưới, biển cả:

• Khi trời trong, gió nhẹ, sớm mai hồng
• Chiếc thuyền nhẹ băng như con tuấn mã
• Phăng mái chèo, mạnh mẽ vượt trường giang
• Cánh buồm giương to như mảnh hồn làng
• Rướn thân trắng bao la thâu góp gió...
• Những con cá tươi ngon thân bạc trắng
• Dân chài lưới, làn da ngăm rám nắng
• Cả thân hình nồng thở vị xa xăm
• Chiếc thuyền im bến mỏi trở về nằm
• Nghe chất muối thấm dần trong thớ vỏ
• Màu nước xanh, cá bạc, chiếc buồm vôi

- Các yếu tố biểu cảm tình cảm với quê hương:

• Nhờ ơn trời biển lặng cá đầy ghe
• Nay xa cách lòng tôi luôn tưởng nhớ
• Tôi thấy nhớ cái mùi nồng mặn quá!

Câu 5. Xác định mạch cảm xúc của người viết thể hiện qua các khổ thơ và cảm hứng chủ đạo của bài thơ.

Hướng dẫn giải:

- Mạch cảm xúc: tình cảm tự hào, yêu mến quê hương được thể hiện gián tiếp qua những hình tả gợi vẻ đẹp lao động của dân chài, cuộc sống làng chài.

- Cảm hứng chủ đạo: ngợi ca cuộc sống lạc quan, khỏe khoắn của người dân chài và tình yêu quê hương tha thiết, sâu lắng của tác giả.

Câu 6. Phân tích một số nét đặc sắc của kết cấu bài thơ (cách sắp xếp bố cục, cách triển khai mạch cảm xúc,...)

Hướng dẫn giải:

- Cách sắp xếp bố cục: bài thơ mở đầu với hai dòng thơ khái quát giới thiệu về nghề nghiệp, vị trí của làng, người dân chài và cuộc sống của họ, tiếp nối và cuộc sống lao động của làng chài; nỗi nhớ quê hương với những hình ảnh đầy màu sắc,...

- Mạch cảm xúc: tình cảm tự hào, yêu mến quê hương được thể hiện gián tiếp qua những hình tả gợi vẻ đẹp lao động của dân chài, cuộc sống làng chài.

Câu 7. Nêu chủ đề bài thơ và một số căn cứ giúp em xác định được chủ đề

Hướng dẫn giải:

• Chủ đề: hình ảnh quê hương qua bức tranh sinh hoạt của làng chài cùng nỗi nhớ, tình yêu của tác giả
• Căn cứ: nội dung bài thơ, hình ảnh xuất hiện trong bài thơ,...

Câu 8. Ấn tượng sâu đậm nhất mà bài thơ để lại trong em là gì?

Hướng dẫn giải:

Ấn tượng sâu đậm: hình ảnh cuộc sống người dân chài vất vả nhưng hạnh phúc,...

2. Soạn bài Quê hương ngắn gọn

2.1 Tác giả

- Tế Hanh (1921 - 2009) tên khai sinh là Trần Tế Hanh, sinh ra tại một làng chài ven biển tỉnh Quảng Ngãi.

- Ông có mặt trong phong trào thơ mới ở chặng cuối (1940 - 1945) với những bài thơ mang nặng nỗi buồn và tình yêu quê hương thắm thiết.

- Sau 1946, Tế Hanh bền bỉ sáng tác phục vụ cách mạng và kháng chiến.

- Ông được biết đến với những bài thơ thể hiện nỗi nhớ thương tha thiết quê hương miền Nam và niềm khao khát tổ quốc được thống nhất.

- Năm 1996, ông được trao tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học nghệ thuật.

- Một số tác phẩm chính: Tập thơ Hoa niên (1945), Gửi miền Bắc (1955), Tiếng sóng (1960), Hai nửa yêu thương (1963), Khúc ca mới (1966)...

2.2 Tác phẩm

a. Hoàn cảnh sáng tác

- Quê hương luôn là niềm cảm hứng lớn trong thơ Tế Hanh mà bài thơ Quê hương chính là mở đầu cho chùm bài thơ viết về quê hương.

- Bài thơ được rút ra trong tập “Nghẹn ngào” (1939), sau được in lại trong tập “Hoa niên” (1945).

b. Bố cục

Gồm 3 phần:

• Phần 1: Hai câu đầu: Giới thiệu chung về khung cảnh làng quê.
• Phần 2. Từ “Khi trời trong, gió nhẹ, sớm mai hồng” đến “Rướn thân trắng bao la thâu góp gió…”: Khung cảnh dân chài bơi thuyền ra biển đánh cá.
• Phần 3.Từ “Ngày hôm sau, ồn ào trên bến đỗ” đến “Nghe chất muối thấm dần trong thớ vỏ”: Khung cảnh con thuyền về bến.
• Phần 4. Bốn câu cuối: Nỗi nhớ quê hương của nhà thơ.

c. Đọc - hiểu văn bản

* Giới thiệu chung về cảnh làng quê

- Lời giới thiệu mở đầu “Làng tôi ở vốn làm nghề chài lưới”: làng nghề đánh bắt cá có truyền thống lâu đời.

- Vị trí “Nước bao vây cách biển nửa ngày sông” : nằm gần bờ biển.

=> Cách giới thiệu ngắn gọn, dễ hiểu.

* Khung cảnh dân chài bơi thuyền ra biển đánh cá

- Thời gian: buổi sớm mai

- Điều kiện thời tiết: trời trong, gió nhẹ

- Con thuyền “nhẹ hăng như con tuấn mã” : Dũng mãnh vượt biển.

- Cánh buồm giữa biển khơi: con thuyền như linh hồn của người dân làng chài, nổi bật trên nền trời bao la rộng lớn ngoài biển khơi.

=> Khung cảnh tràn đầy sức sống, hứa hẹn một chuyến ra khơi bội thu.

* Khung cảnh con thuyền về bến

- Người dân: Tấp nập, vui vẻ trước thành quả lao động.

- Vẻ đẹp của người dân chài với “làn da “ngăm rám nắng”, thân hình “nồng thở vị xa xăm”: Sự khỏe mạnh, mang đậm chất biển.

- Hình ảnh con thuyền “im bến mỏi trở về nằm”: Con thuyền như một con người lao động, biết tự cảm nhận thân thể của mình sau một ngày lao động mệt mỏi

=> Bức tranh tươi sáng, sinh động về một làng quê miền biển và hình ảnh khỏe khoắn, tràn đầy sức sống, tinh thần lao động của người dân làng chài.

* Nỗi nhớ quê hương của nhà thơ

- Các hình ảnh của làng quê: “màu nước xanh”, “cá bạc”, “chiếc buồm vôi”, “con thuyền rẽ sóng”,… thể hiện nỗi nhớ quê hương chân thành, da diết của tác giả.

- “Tôi thấy nhớ cái mùi nồng mặn quá!” : Hương vị đặc trưng của miền biển, bộc lộ tình yêu dành cho quê hương.

2.3 Tổng kết

- Nội dung: Bài thơ đã khắc họa một bức tranh tươi sáng, sinh động về một làng quê miền biển, nổi bật là vẻ đẹp khỏe khoắn, đầy sức sống của người dân làng chài.

- Nghệ thuật: hình ảnh độc đáo, lời thơ bình dị, sử dụng nhiều biện pháp tu từ độc đáo…