Soạn bài Bầy chim chìa vôi - Kết nối tri thức 7 Ngữ văn lớp 7 trang 11 sách Kết nối tri thức tập 1

Truyện Bầy chim chìa vôi của nhà văn Nguyễn Quang Thiều đem đến nhiều bài học giá trị.  Hôm nay, Download.vn sẽ cung cấp tài liệu Soạn văn 7: Bầy chim chìa vôi.

Các bạn học sinh lớp 7 hãy cùng tham khảo nội dung chi tiết của tài liệu sẽ được chúng tôi đăng tải ngay dưới đây.

1. Tri thức Ngữ văn

1.1 Đề tài và chi tiết

- Đề tài là phạm vi đời sống được thể hiện trong tác phẩm văn học. Để xác định được đề tài, có thể xác định đề tài có thể dựa vào loại sự kiện được miêu tả (chiến tranh, trinh thám, phiêu lưu…), không gian được tái hiện (miền núi, nông thôn, thành thị…), loại nhân vật được đặt ở vị trí trung tâm của tác phẩm (trẻ em, nông dân, người lính…). Một tác phẩm sẽ có nhiều đề tài, trong đó có một đề tài chính.

- Chi tiết là yếu tố nhỏ nhất tạo nên thế giới hình tượng (thiên nhiên, con người, sự kiện…) nhưng có tầm quan trọng đặc biệt trong việc đem lại sự sinh động, lôi cuốn cho tác phẩm văn học.

1.2 Tính cánh nhân vật

Tính cách nhân vật là những đặc điểm riêng tương đối ổn định của nhân vật được bộc lộ qua mọi hành động, cách ứng xử, suy nghĩ… Tính cách nhân vật còn được thể hiện qua mối quan hệ, qua lời kể và suy nghĩ của nhân vật khác.

1.3 Văn bản tóm tắt

Văn bản tóm tắt là một dạng rút gọn của văn bản gốc (có thể do tác giả của văn bản gốc hay người đọc thực hiện) tuy có dung lượng nhỏ nhưng vẫn phản ánh trung thành nội dung cơ bản của văn bản gốc.

1.4 Mở rộng thành phần chính và trạng ngữ của câu bằng cụm từ

Mở rộng thành phần chính và trạng ngữ của câu bằng cụm từ có thể giúp câu cung cấp được nhiều thông tin cho người đọc, người nghe. Các thành phần chính và trạng ngữ của câu thường được mở rộng bằng cụm từ chính phụ như cụm danh từ, cụm động từ, cụm tính từ.

2. Soạn bài Bầy chim chìa vôi chi tiết

2.1 Tác giả

- Nguyễn Quang Thiều (sinh năm 1957) là một nhà thơ hiện đại của Việt Nam.

- Ngoài lĩnh vực chính thơ ca tạo nên tên tuổi, ông còn là một nhà văn với các thể loại tiểu thuyết, truyện ngắn, bút ký và tham gia vào lĩnh vực báo chí.

- Ông hiện nay là Phó Chủ tịch Hội nhà văn Việt Nam; Phó Tổng thư ký thứ nhất Hội Nhà văn Á – Phi.

2.2 Tác phẩm

1. Bố cục

• Phần 1. Từ đầu đến “mùa sinh nở của chúng” : cuộc trò chuyện của Mon và Mên về tổ chim chìa vôi.
• Phần 2. Tiếp theo đến “ông Hảo mà đi” : hai anh em quyết định đi cứu bầy chim chìa vôi.
• Phần 3. Còn lại: thái độ, cảm xúc của hai anh em khi chứng kiến cảnh bầy chim chìa vôi bay lên.

2. Tóm tắt

Hai giờ sáng, Mon tỉnh giấc. Nó lo lắng cho bầy chim chìa vôi non sống gần bờ sông. Mon gọi Mên dậy trò chuyện. Rồi cả hai quyết định sẽ ra bờ sông để đưa những chú chim vào bờ. Từ chiều qua, nước đã dâng lên nhanh hơn. Nước dâng lên đến đâu, chim bố và chim mẹ lại dẫn bầy con tránh nước đến đó. Những chú chim nhảy đến phần cao nhất của dải cát, nhảy lò cò trên những đôi chân mảnh dẻ chưa thật sự cứng cáp. Đến sáng, bầy chim đã bay lên. Bỗng nhiên, một con chim non đuối sức, nó rơi xuống như một chiếc lá. Chim mẹ đến gần xòe đôi cánh lượn quanh đứa con và kêu lên như để cổ vũ cho nó. Lúc đôi chân mảnh dẻ và run rẩy của con chim non chạm vào mặt sông thì đôi cánh của nó đập một nhịp quyết định, tấm thân bé bỏng của nó vụt bứt ra khỏi dòng nước và bay lên cao. Khi Mon và Mên chứng kiến cảnh tượng đó, cả hai khóc đã lúc nào mà không biết.

2.3 Đọc hiểu

1. Cuộc trò chuyện của Mon và Mên về tổ chim chìa vôi

- Hoàn cảnh: hai giờ sáng, Mon tỉnh giấc rồi quay sang gọi anh trai là Mên.

- Mon liên tiếp hỏi Mên: “Anh bảo mưa có to không?”, “Nhưng anh bảo ước sông có lên to không?” đã bộc lộ được vẻ lo lắng, bồn chồn của Mon.

- Những câu hỏi dồn dập khiến Mên gắt lên: “Bảo cái gì mà bảo lắm thế”.

- Khi biết được lí do thì Mên cũng tỏ ra lo lắng: “Tao cũng sợ”.

- Mon kể cho Mên nghe chuyện mình lén thả con cá bống mà bố đã bắt được. Mên không trách mắng em mà chỉ bật cười khoái chí.

=> Mon và Mên đều là những đứa trẻ yêu động vật, hồn nhiên, thơ ngây.

2. Hai anh em quyết định đi cứu bầy chim chìa vôi

- Mon đề nghị ra bờ sông cứu bầy chim chìa vôi.

- Không ngại mưa gió, nguy hiểm, hai anh em lấy đò của ông Hảo để đi.

- Khi đến gần bờ sông Mon và Mên lập cập tụt xuống khỏi đò. Mên quấn cái dây buộc đò vào người rồi gò lưng kéo, Mon lội bì bõm phía sau. Cho đến khi hai anh em đưa được con đò trở về chỗ cũ thì trời đã tang tảng sáng.

- Cả hai chạy ngược lên đoạn bờ sông đối diện với bãi cát. Mon lại hỏi Mên xem bờ sông đã ngập hết chưa, cánh chim có bay được không.

=> Những cậu bé dũng cảm, tốt bụng.

3. Thái độ, cảm xúc của hai anh em khi chứng kiến cảnh bầy chim chìa vôi bay lên

- Mon và Mên đứng yên không nhúc nhích.

- Khuôn mặt tái nhợt vì nước mưa hừng lên ánh ngày. Cả hai nhận ra mình đã khóc từ lúc nào.

- Giọt nước mắt cho thấy niềm hạnh phúc, sung sướng khi bầy chim chìa vôi con đã thoát chết, bay lên bầu trời cùng chim bố mẹ.

=> Mon và Mên đều sống tình cảm, giàu tình yêu thương.

3. Soạn bài Bầy chim chìa vôi ngắn gọn

3.1 Trước khi đọc

Hãy chia sẻ một trải nghiệm đẹp của tuổi thơ em. Ghi lại một số từ ngữ diễn tả cảm xúc của em khi nghĩ về trải nghiệm đó.

Hướng dẫn giải:

- Một số trải nghiệm đẹp của tuổi thơ em như:

• Chơi các trò chơi dân gian như ô ăn quan, bịt mắt bắt dê…
• Thả diều cùng các bạn.
• Ra đồng gặt lúa.
• Tắm mưa.
• Đi bắt cua, cá ngoài đồng…

- Một số từ ngữ diễn tả cảm xúc khi nghĩ về trải nghiệm đó: thích thú, vui vẻ, sung sướng…

* Tóm tắt văn bản Bầy chim chìa vôi:

Hai giờ sáng, Mon tỉnh giấc. Nó lo lắng cho bầy chim chìa vôi non sông gần bờ sống. Mon gọi Mên dậy trò chuyện. Rồi cả hai quyết định sẽ ra bờ sông để đưa những chú chim vào bờ. Từ chiều qua, nước đã dâng lên nhanh hơn. Nước dâng lên đến đâu, chim bố và chim mẹ lại dắt bầy con tránh nước đến đó. Những chú chim nhảy đến phần cao nhất của dải cát, nhảy lò cò trên những đôi chân mảnh dẻ chưa thật sự cứng cáp. Đến sáng, bầy chim đã bay lên. Bỗng nhiên, một con chim non đuối sức, nó rơi xuống như một chiếc lá. Chim mẹ đến gần xòe đôi cánh lượn quanh đứa con và kêu lên như để cổ vũ cho nó. Lúc đôi chân mảnh dẻ và run rẩy của con chim non chạm vào mặt sông thì đôi cánh của nó đập một nhịp quyết định, tấm thân bé bỏng của nó vụt bứt ra khỏi dòng nước và bay lên cao. Khi Mon và Mên chứng kiến cảnh tượng đó, cả hai khóc đã lúc nào mà không biết.

3.2 Đọc văn bản

Câu 1. Chi tiết nào được lặp lại trong những lời nói của nhân vật Mon?

Hướng dẫn giải:

Chi tiết được lặp lại trong những lời nói của nhân vật Mon là: câu hỏi “Anh bảo…” - anh bảo mưa có to không, nước sông có lên to không, cái bãi cát giữa sông đã ngập.

Câu 2. Bầy chim chìa vôi non có bay được vào bờ không?

Hướng dẫn giải:

Dự đoán 2 trường hợp:

• Trường hơp 1: bầy chim chìa vôi non bay được vào bờ - chúng sẽ an toàn.
• Trường hợp 2: bầy chim chìa vôi non không bay được vào bờ - chúng sẽ chết.

Câu 3. Cuộc “cất cánh” của bầy chim chìa vôi non ở đây có đúng như dự đoán của em không?

Hướng dẫn giải:

- Cuộc “cất cánh” của bầy chim chìa vôi non đã thành công và hạ xuống bên một lùm dứa dại bờ sông dù trước đó có một chú chim.

- Có 2 trường hợp:

• Trường hợp 1: đúng như dự đoán là thành công.
• Trường hợp 2: không như dự đoán là thất bại.

3.3 Sau khi đọc

Trả lời câu hỏi

Câu 1. Em hãy xác định đề tài và ngôi kể của truyện Bầy chim chìa vôi.

Hướng dẫn giải:

• Đề tài: trẻ em
• Ngôi kể: thứ ba

Câu 2. Chỉ ra đâu là lời người kể chuyện, đâu là lời nhân vật trong đoạn văn sau:

Khoảng hai giờ sáng Mon tỉnh giấc. nnó xoay mình sang phía anh nó, thì thào gọi:

- Anh Mên ơi, anh Mên!

- Gì đấy? Mày không ngủ à? – Thằng Mên hỏi lại, giọng nó ráo hoảnh như đã thức dậy từ lâu lắm rồi.

Hướng dẫn giải:

• Lời của người kể chuyện: “Khoảng hai giờ sáng Mon tỉnh giấc. Nó xoay mình sang phía anh nó, thì thào gọi”; “Thằng Mên hỏi lại, giọng nó ráo hoảnh như đã thức dậy từ lâu lắm rồi”
• Lời của nhân vật: “- Anh Mên ơi, anh Mên!”; “- Gì đấy? Mày không ngủ à?”

Câu 3. Điều gì khiến hai anh em Mên, Mon lo lắng khi thấy mưa to và nước đang dâng cao ngoài bãi sông? Chi tiết nào thể hiện rõ nhất điều đó.

Hướng dẫn giải:

- Điều khiến hai anh em Mên, Mon lo lắng khi thấy mưa to và nước đang dâng cao ngoài bãi sông: Những con chim chìa vôi non có thể chết đuối.

- Chi tiết thể hiện: Cuộc trò chuyện của hai anh em Mên, Mon lúc hai giờ sáng; Câu nói của Mon: “Em sợ những con chim chìa vôi bị chết đuối mất”/ Câu trả lời của Mên: “Tao cũng sợ”.

Câu 4. Trong cuộc trò chuyện ở phần (2), Mon nói với Mên những chuyện gì? Nội dung cuộc trò chuyện ấy giúp em cảm nhận được những nét tính cách nào của nhân vật Mon?

Hướng dẫn giải:

- Mon đã nói với Mên việc mình lấy trộm con cá bống của bố rồi thả nó vào chỗ cống sông, Mon rủ Mên ra sông để mang chúng vào bờ.

- Nội dung cuộc trò chuyện ấy giúp em cảm nhận được những nét tính cách nào của nhân vật Mon: trong sáng, hồn nhiên và biết yêu thương loài vật.

Câu 5. Nêu một số chi tiết miêu tả nhân vật Mên ở phần (3). Em hãy dựa vào các chi tiết đó để khái quát tính cách của nhân vật Mên.

Hướng dẫn giải:

- Một số chi tiết miêu tả nhân vật Mên ở phần (3):

• “Chứ còn sao - Lúc này giọng thằng Mên tỏ vẻ rất người lớn”
• “Phải kéo vào bến chứ, không thì chết…”
• Thằng Mên quấn cái dây buộc đò vào người nó và gò lưng kéo.
• “Thằng Mên nói và ngồi thụp xuống. Nó căng mắt nhìn sát mặt sông...

- Tính cách của nhân vật Mên: sống có trách nhiệm, biết suy nghĩ thấu đáo và giàu tình yêu thương loài vật…

Câu 6. Khi đọc đoạn văn miêu tả khung cảnh bãi sông trong buổi bình minh, em có ấn tượng nhất với chi tiết nào? Vì sao?

Hướng dẫn giải:

- Chi tiết: Và bây giờ bầy chim đã bay lên. Mặt trời như lên nhanh hơn mọi ngày và mưa đã đột ngột tạnh hẳn.

- Vì: Chi tiết này đã cho thấy sức sống mãnh liệt của bầy chim chìa vôi, vẻ đẹp của thiên nhiên sau cơn mưa.

Câu 7. Trong đoạn kết của truyện, Mên và Mon hình như không hiểu rõ vì sao mình lại khóc. Em hãy giúp các nhân vật lí giải điều đó.

Hướng dẫn giải:

Mên và Mon khóc khi nhìn thấy bầy chim chìa vôi có thể cất cánh bay lên, đó là giọt nước mắt của hạnh phúc và niềm vui.

Viết kết nối với đọc

Đề bài: Viết đoạn văn (khoảng 5 - 7 câu) kể lại sự việc bầy chim chìa vôi bay lên khỏi bãi sông bằng lời của một trong hai nhân vật Mon hoặc Mên (ngôi kể thứ nhất).

Hướng dẫn giải:

- Lời của Mon:

Tôi và anh Mên đứng nhìn bầy chim chìa vôi non bay lên cao. Khi bình minh đã đủ để soi rọi những hạt mưa trên mặt sông, cũng là lúc dòng nước khổng lồ đã nuốt chửng phần còn lại của bãi cát. Những cánh chim chìa vôi bé bỏng đã ướt át bứt ra khỏi mặt nước, dương cao đôi cánh bay lên trời cao. Anh em tôi đứng lặng yên không nói một lời nào. Từ chiều qua, nước đã dâng lên nhanh hơn. Nước dâng lên đến đâu, chim bố và chim mẹ lại dẫn bầy con tránh nước đến đó. Những chú chim nhảy đến phần cao nhất của dải cát, nhảy lò cò trên những đôi chân mảnh dẻ chưa thật sự cứng cáp. Bỗng một con chim đuối sức. Đôi cánh của nó dừng lại, rơi như một chiếc lá, thế nhưng nó vẫn kiên cường dùng sức lực của chính bản thân mình để bay lên hòa mình với bầy đàn. Tôi vui mừng vì bầy chim non đã thực hiện được chuyến bay quan trọng của đời mình.

- Lời của Mên:

Tôi và thằng Mon đứng nhìn bầy chim bay lên cao. Chúng dương đôi cánh bay lên trời xanh. Chứng kiến cảnh đó, tôi thở phào nhẹ nhõm. Còn thằng Mon thì nhìn tôi mỉm cười. Chiều qua, nước đã dâng lên nhanh hơn. Nước dâng lên đến đâu, chim bố và chim mẹ lại dẫn bầy con tránh nước đến đó. Cứ thế, chúng tiến đến phần cao nhất của dải cát. Chúng nhảy lò cò trên những đôi chân mảnh dẻ chưa thật sự cứng cáp. Bỗng nhiên, tôi nhìn thấy một chú chim con đuối sức. Con chim mẹ đã xòe rộng đôi cánh bên đứa con rồi kêu lên. Nó dùng hết sức, bứt ra khỏi dòng nước và bay lên cao hơn cả lần cất cánh đầu tiên ở bãi cát. Hai anh em tôi vẫn đứng yên lặng nhìn theo chúng.