Soạn bài Kim - Kiều gặp gỡ Kết nối tri thức Ngữ văn lớp 9 trang 66 sách Kết nối tri thức tập 1

Tài liệu Soạn văn 9: Kim - Kiều gặp gỡ, sẽ cung cấp những kiến thức hữu ích về tác phẩm trên. 

Bạn đọc có thể tham khảo để chuẩn bị bài nhanh chóng và đầy đủ hơn. Nội dung chi tiết ngay sau đây.

1. Soạn bài Kim - Kiều gặp gỡ

1.1 Trước khi đọc

Hãy giới thiệu một tác phẩm văn học hoặc bộ phim kể về một mối tình để lại cho em ấn tượng đẹp.

Hướng dẫn giải:

- Tác phẩm: Cuốn theo chiều gió (Margaret Mitchell), Rừng Na Uy (Murakami Haruki),..

- Bộ phim: Titanic, Bản tình ca mùa đông,...

1.2 Sau khi đọc

Trả lời câu hỏi

Câu 1. Đoạn trích có những nhân vật nào và kể về sự việc gì?

Hướng dẫn giải:

- Đoạn trích gồm các nhân vật: Thúy Kiều, Kim Trọng, Thúy Vân, Vương Quan

- Kể về sự việc: Thúy Kiều gặp gỡ Kim Trọng

Câu 2. Ở mười hai dòng thơ đầu, nhân vật Kim Trọng được giới thiệu và miêu tả bằng lời của ai? Qua những lời giới thiệu và miêu tả đó, em hình dung được những gì về nhân vật?

Hướng dẫn giải:

- Ở mười hai dòng thơ đầu, nhân vật Kim Trọng được giới thiệu và miêu tả bằng lời của người kể chuyện.

- Hình dung về nhân vật:

• Kim Trọng xuất hiện cùng thiên nhiên êm đềm, thơ mộng.
• Cử chỉ, hành động của Kim Trọng thì lịch lãm, nho nhã: từ xa đã xuống ngựa tới nơi tự tình, bước chân khoan thai
• Nguồn gốc, lai lịch cao quý: gia đình giàu sang, bản chất thông minh, nổi tiếng tài hoa, cốt cách tao nhã

=> Nhân vật Kim Trọng được khắc họa với vẻ đẹp hoàn hảo, lí tưởng của mẫu người tài tử thời xưa.

Câu 3. Trong mười dòng thơ tiếp theo, Nguyễn Du tập trung miêu tả cảm xúc, tâm trạng của những nhân vật nào? Phân tích từ ngữ tiêu biểu được tác giả sử dụng để thể hiện cảm xúc, tâm trạng của các nhân vật đó.

Hướng dẫn giải:

- Hai dòng đầu miêu tả cảm giác của Kim Trọng khi gặp chị em Thúy Kiều, dùng khoảng cách xa mới chỉ thoáng nhìn đã ngỡ ngàng, ngưỡng một vẻ đẹp “mặn mà” của hai thiếu nữ.

- Bốn dòng thơ tiếp thể hiện một cách tinh tế những trạng thái cảm xúc của tình yêu chớm nở ngay trong lần gặp gỡ đầu tiên của Thúy Kiều và Kim Trọng. Tình yêu dù bị ràng buộc bởi lễ giáo phong kiến nhưng vẫn say mê, nồng nhiệt.

- Bốn dòng thơ cuối tái hiện lại khoảnh khắc từ biệt đầy vấn vương, lưu luyện. Thời gian không gian của buổi hoàng hôn càng khơi nỗi biệt ly, cái nhìn ẩn chứa tình yêu của người thiếu nữ.

Câu 4. Trong mười bốn dòng thơ cuối, Nguyễn Du đã sử dụng nhiều phương tiện (lời người kể chuyện, lời nhân vật, bút pháp tả cảnh ngụ tình để thể hiện thế giới nội tâm của nhân vật Thúy Kiều. Em hãy:

a. Phân tích đặc điểm của bức tranh thiên nhiên (thời gian, không gian, sự vật). Miêu tả bức tranh thiên nhiên ấy, tác giả muốn thể hiện trạng thái cảm xúc nào ở nhân vật?

b. Chỉ ra đâu là lời người kể chuyện, đâu là lời nhân vật. Lời nhân vật được thể hiện ở hình thức nào và điều gì giúp em nhận biết hình thức ngôn ngữ đó?

c. Cho biết nhân vật đã bộc lộ những cảm xúc, suy nghĩ gì trong lời nói của mình.

Hướng dẫn giải:

a. Khung cảnh đêm trăng thơ mộng trong không gian đầy êm đềm, riêng tư - nơi khuê phòng của người thiếu nữ. Mọi sự vật trong bức tranh thiên nhiên đều tình tứ, tươi đẹp, tràn đầy xuân sắc. Vầng trăng sáng trong “chênh chếch” như đang nhòm qua song cửa, ánh trăng sáng tỏa sắc vàng lộng lẫy trên mặt nước, chiếu qua vòm cây lá, in bóng trên nền sân - đẹp tự tranh vẽ

b. 

- Lời người kể chuyện: “Dưới cầu nước chảy trong veo… Giọt sương gieo nặng cành xuân la đà”.

- Lời nhân vật: “Người mà đến thế thì thôi… Trăm năm biết có duyên gì hay không?”

- Nhận biết lời nhân vật qua việc được để trong dấu ngoặc kép.

c. 

- Trạng thái bâng khuâng, xao xuyến, mơ mộng sau cuộc gặp gỡ “tình trong như đã, mặt ngoài còn e”

- Nỗi xót xa, thương cảm cho thân phận nàng Đạm Tiên.

- Tâm trạng bồi hồi, khắc khoải, vừa có nỗi lo âu, vừa có niềm mong ước, hi vọng

Câu 5. Nhận xét về nghệ thuật sử dụng ngôn ngữ và nghệ thuật xây dựng nhân vật của Nguyễn Du trong đoạn trích.

Hướng dẫn giải: 

- Nghệ thuật sử dụng ngôn ngữ: cho thấy sự đóng góp to lớn của Nguyễn Du trong việc phát triển ngôn ngữ dân tộc, phát huy được sự phong phú của tiếng Việt, sử dụng sáng tạo ngôn ngữ vay mượn để làm giàu đẹp cho tiếng Việt,...

- Nghệ thuật xây dựng nhân vật: được khắc họa ở “con người bên ngoài” và “con người bên trong”, sử dụng nhiều phương tiện nghệ thuật như tả cảnh ngụ tình, miêu tả nội tâm,...

Câu 6. Nêu chủ đề của đoạn trích; qua đó, nhận xét về tư tưởng, tình cảm của tác giả.

Hướng dẫn giải: 

- Chủ đề: Ca ngợi vẻ đẹp của tuổi trẻ, tình yêu tự do.

- Nhận xét: tư tưởng phóng khoáng, mới mẻ; sự đồng cảm với khát vọng tình yêu cũng như thái độ trân trọng con người, đặc biệt là phụ nữ.

Viết kết nối với đọc

Viết đoạn văn (khoảng 7 – 9 câu) phân tích 2 – 4 dòng thơ miêu tả thiên nhiên mà em cho là đặc sắc trong đoạn trích Kim – Kiều gặp gỡ.

Hướng dẫn giải:

Trong đoạn trích Kim - Kiều gặp gỡ, tôi đặc biệt ấn tượng với hai câu thơ miêu tả thiên nhiên là “Gương nga chênh chếch dòm song,/ Vàng gieo ngấn nước cây lồng bóng sân”. Nhà thơ đã miêu tả vẻ đẹp đầy chất thơ, tĩnh lặng và tươi sáng vào đêm trăng. Vầng trăng là sự vật vô tri nhưng nay cũng biết ngó ngàng xung quanh: “Gương nga chênh chếch dòm song”. Cách sử dụng từ láy “chênh chếch” gợi tả hành động đang nghiêng hẳn về một phía. Có thể thấy rằng, vầng trăng cũng như nàng Kiều, đang tựa đầu cửa sổ, nghiêng nhìn sang phía Kim Trọng. Nỗi nhớ tương tư càng trở nên da diết. Bỗng chiếc, không gian bian ban đêm chợt bừng sáng bởi ánh trăng dịu nhẹ: “Vàng treo ngấn nước cây lồng bóng sân”. Mặt nước sóng sánh ánh trăng, lấp lánh như chứa ngàn mặt trăng nhỏ ở dưới đáy sông. Ánh trăng chiếu xuống cây, khiến bóng cây che đi cả một khoảng sân.

2. Tác giả - Tác phẩm Kim - Kiều gặp gỡ

2.1 Tác giả

a. Cuộc đời

- Nguyễn Du sinh năm 1765 tại Thăng Long, tên chữ là Tố Như, hiệu là Thanh Hiên.

- Tổ tiên Nguyễn Du vốn từ làng Canh Hoạch, huyện Thanh Oai, trấn Sơn Nam (nay thuộc Hà Nội), sau đó di cư vào xã Nghi Xuân, huyện Tiên Điền (nay là làng Tiên Điền, huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh).

- Cha là Nguyễn Nghiễm (1708 - 1775) và mẹ là Trần Thị Tần (1740 - 1778).

- Vợ của Nguyễn Du là con gái Đoàn Nguyễn Thục, quê ở Quỳnh Côi, trấn Sơn Nam (nay thuộc Thái Bình).

- Nguyễn Du may mắn được tiếp nhận truyền thống văn hóa của nhiều vùng quê khác nhau.

- Thời thơ ấu và niên thiếu, Nguyễn Du sống tại Thăng Long trong một gia đình phong kiến quyền quý.

- Năm 10 tuổi, Nguyễn Du mồ côi cha.

- Năm 13 tuổi, mồ côi mẹ, Nguyễn Du đến sống với người anh cùng cha khác mẹ là Nguyễn Khản.

- Trong khoảng thời gian này, ông đã có dịp hiểu biết về cuộc sống phong lưu, xa hoa của giới quý tộc phong kiến - những điều đó đã để lại dấu ấn trong sáng tác của ông sau này.

- Năm 1783, Nguyễn Du thi Hương đỗ tam trường (tú tài) và được tập ấm nhận một chức quan võ nhỏ ở Thái Nguyên.

- Từ năm 1789, Nguyễn Du đã rơi vào cuộc sống khó khăn gian khổ hơn chục năm ở các vùng nông thôn khác nhau đã tạo điều kiện cho Nguyễn Du có một vốn sống thực tế phong phú thô thúc ông suy ngẫm nhiều về xã hội, thân phận con người tạo tiền đề cho việc hình thành tài năng và bản lĩnh văn chương.

- Sau nhiều năm sống chật vật ở các vùng quê khác nhau, năm 1802, Nguyễn Du ra làm quan cho nhà Nguyễn.

- Năm 1802, ông nhậm chức Tri huyện Phù Dung (nay thuộc Khoái Châu, Hưng Yên), sau đổi thành Tri phủ Thường Tín (nay thuộc Hà Nội).

- Từ năm 1805 - 1809, ông được thăng chức Đông Các điện học sĩ.

- Năm 1809, Nguyễn Du được bổ làm Cai bạ dinh Quảng Bình.

- Năm 1813, ông được thăng Cần Chánh điện học sinh và giữ chức Chánh sứ đi Trung Quốc.

- Đến khi sang Trung Quốc, Nguyễn Du được tiếp xúc trực tiếp với nền văn hóa mà từ nhỏ đã quen thuộc.

- Năm 1820, Nguyễn Du được cử làm Chánh sứ đi Trung Quốc, nhưng chưa kịp lên đường đã mất vào ngày 10 tháng 8 năm 1820.

- Năm 1965, Hội đồng Hòa bình thế giới đã công nhận Nguyễn Du là danh nhân văn hóa thế giới.

b. Sự nghiệp văn học

b.1 Các sáng tác chính

* Sáng tác bằng chữ Hán: gồm 249 bài thơ chữ Hán do Nguyễn Du viết vào các thời kỳ khác nhau.

- Thanh Hiên thi tập (Tập thơ của Thanh Hiên): 78 bài viết chủ yếu trong những năm tháng trước khi ra làm quan nhà Nguyễn.

- Nam trung tạp ngâm (Các bài thơ ngâm khi ở phương Nam): 40 bài viết thời gian làm quan ở Huế và Quảng Bình, những địa phương ở phía nam Hà Tĩnh quê hương ông.

- Bắc hành tạp lục (Ghi chép trong chuyến đi sang phương Bắc) gồm 131 bài thơ sáng tác trong chuyến đi sứ Trung Quốc.

=> Thơ chữ Hán của Nguyễn Du thể hiện tư tưởng, tình cảm, nhân cách của ông.

* Sáng tác bằng chữ Nôm: Đoạn trường tân thanh (Truyện Kiều) và Văn chiêu hồn.

b.2 Một vài đặc điểm về nội dung và nghệ thuật của thơ văn Nguyễn Du

* Đặc điểm nội dung:

- Tình cảm chân thành, sự cảm thông sâu sắc của tác giả đối với cuộc sống và con người, đặc biệt là những con người nhỏ bé, bất hạnh, phụ nữ.

- Nguyễn Du đã đề cập đến một vấn đề rất mới, nhưng cũng rất quan trọng của chủ nghĩa nhân đạo trong văn học: xã hội cần phải trân trọng những giá trị tinh thần, do đó cần phải trân trọng chủ thể sáng tạo ra những giá trị tinh thần đó.

- Sáng tác của Nguyễn Du cũng đề cao hạnh phúc của con người tự nhiên, trần thế.

=> Nguyễn Du là tác giả tiêu biểu của trào lưu nhân đạo chủ nghĩa văn học cuối thế kỉ XVIII - đầu thế kỉ XIX.

* Đặc điểm nghệ thuật

- Thể thơ phong phú: ngũ ngôn cổ thi, ngũ ngôn luật, thất ngôn luật và ca, hành (nhạc phủ)...

- Góp phần trau dồi ngôn ngữ văn học dân tộc, làm giàu cho tiếng Việt qua việc Việt hóa yếu tố ngôn ngữ ngoại nhập.

2.2 Tác phẩm

a. Vị trí đoạn trích

- Đoạn trích Kim - Kiều gặp gỡ nằm ở phần 1 của cốt truyện (Gặp gỡ), từ câu 141 đến câu 184.

- Nội dung: Nhân tiết Thanh minh, Thúy Kiều cùng hai em du xuân, tình cờ gặp mộ của Đạm Tiên, nàng bày tỏ niềm cảm thương sâu sắc cho Đạm Tiên. Cũng ở đây, nàng gặp Kim Trọng, hai người nảy sinh tình cảm. Thúy Kiều trở về nhà với tâm trạng ngổn ngang.

b. Bố cục

Gồm 2 phần:

• Phần 1. Từ đầu đến “Vào trong phong nhã ra ngoài hào hoa”: giới thiệu về Kim Trọng
• Phần 2. Còn lại: cuộc gặp gỡ của Kim Trọng và Thúy Kiều