Sinh học 11 Bài 8: Dinh dưỡng và tiêu hóa ở động vật Giải Sinh 11 Kết nối tri thức trang 46, 47, 48, 49, 50, 51, 52, 53

Tiêu chí

Tiêu hóa nội bào

Tiêu hóa ngoại bào

Khái niệm

- Là sự tiêu hóa thức ăn diễn ra bên trong tế bào.

- Là sự tiêu hóa thức ăn diễn ra bên ngoài tế bào.

Cơ chế

- Trong tiêu hóa nội hóa, các mảnh thức ăn nhỏ được tế bào thực bào, sau đó, các enzyme của lysosome phân giải thành các chất dinh dưỡng đơn giản mà cơ thể có thể sử dụng được.

- Trong tiêu hóa ngoại bào, thức ăn được biến đổi thành những mảnh nhỏ nhờ các enzyme tiêu hóa (ở túi tiêu hóa) hoặc biến đổi thành các chất đơn giản nhờ hoạt động cơ học và enzyme tiêu hóa (ở ống tiêu hóa).

Đặc điểm

- Chỉ tiêu hóa được thức ăn có kích thước nhỏ.

- Tiêu hóa được các thức ăn có kích thước khác nhau.

Các bệnh tiêu hóa

Nguyên nhân

Cách phòng tránh

1. Tiêu chảy

- Do lây nhiễm virus (như Rotavirus,…), vi khuẩn (E.coli, Shigella, Tả,…) hoặc kí sinh trùng (Giardia, Cryptosporidium, amip,…).

- Do thuốc, thức ăn không hợp vệ sinh, dị ứng,…

- Tăng cường vệ sinh cá nhân, vệ sinh môi trường: Rửa tay thường xuyên đặc biệt là trước khi ăn và sau khi ăn; không đi vệ sinh bừa bãi; không sử dụng phân chưa qua xử lí để bón cây;…

- Bảo đảm vệ sinh an toàn thực phẩm: Ăn chín uống sôi; không ăn thực phẩm có dấu hiệu ôi thiu hoặc chứa tác nhân gây dị ứng; sử dụng thực phẩm có nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng; đảm bảo vệ sinh trong khâu chế biến và bảo quản thực phẩm;…

2. Viêm loét dạ dày tá tràng

- Do nhiễm vi khuẩn HP.

- Do sử dụng thường xuyên các loại thuốc kháng viêm không steroid (NSAID).

- Ăn thức ăn cay, thực phẩm không lành mạnh và căng thẳng thần kinh khiến viêm loét dạ dày tá tràng trở nên nghiêm trọng hơn.

- Hạn chế nguy cơ nhiễm vi khuẩn HP bằng cách vệ sinh tay thường xuyên và ăn những loại thực phẩm sạch, được nấu chín hoàn toàn.

- Hạn chế sử dụng thuốc giảm đau hoặc sử dụng thuốc giảm đau theo tư vấn chuyên môn từ phía bác sĩ để tránh tình trạng sử dụng quá nhiều NSAID.

- Không uống rượu và hút thuốc lá; hạn chế sử dụng thức ăn cay nóng; giữ tinh thần thoải mái;…

3. Ung thư đại tràng

- Do di truyền: Ung thư đại tràng do liên quan đến một số hội chứng di truyền như bệnh đa polyp đại tràng gia đình (FAP), hội chứng ung thư đại tràng di truyền không polyp.

- Do các tổn thương tiền ung thư như: Viêm đại tràng chảy máu, Bệnh Crohn, Polyp đại tràng,…

- Do yếu tố dinh dưỡng: Chế độ ăn nhiều thịt, mỡ động vật, ít chất xơ, thiếu vitamin, hoặc thực phẩm có chứa nitrosamin,…

- Không hút thuốc lá.

- Hạn chế thức uống có cồn.

- Duy trì cân nặng hợp lí, tránh tình trạng thừa cân hoặc béo phì.

- Tuân thủ chế độ ăn nhiều chất xơ, tiêu thụ lượng chất đạm hợp lí; chế biến thức ăn khoa học.

- Tập thể dục thể thao đều đặn, 2 – 3 lần/tuần.

- Chủ động đến ngay cơ sở y tế chuyên khoa để tầm soát ung thư đại tràng nhằm phát hiện bệnh sớm và điều trị hiệu quả.

Các bệnh

học đường

Nguyên nhân

Cách phòng tránh

1. Béo phì

- Do ăn nhiều loại thực phẩm nhiều năng lượng, thực phẩm nhiều mỡ, nhiều đường hoặc muối, các loại thực phẩm chế biến sẵn, đồ ăn nhanh hoặc những loại đồ uống có gas,…

- Do lười vận động.

- Do căng thẳng thường xuyên.

- Do mắc bệnh rối loạn chuyển hóa.

- Do gene di truyền.

- Lựa chọn một chế độ sống lành mạnh như tập thói quen ngủ sớm, ngủ đủ giấc, thường xuyên vận động.

- Thực hiện chế độ dinh dưỡng hợp lí, không quá nhiều chất béo, đồ ngọt, đồ uống có ga,...

2. Thiếu vi chất dinh dưỡng

- Chủ yếu do khẩu phần ăn không đảm bảo cung cấp đủ các vi chất dinh dưỡng quan trọng cho nhu cầu cơ thể, đặc biệt trong một số giai đoạn quan trọng như phụ nữ đang mang thai, cho con bú, trẻ em đang tuổi lớn.

- Uống bổ sung vi chất dinh dưỡng.

- Thực hiện chế độ ăn đa dạng và đa dạng thực phẩm giàu vi chất dinh dưỡng trong bữa ăn hằng ngày.