Soạn bài Trong lòng mẹ - Cánh Diều 6 Ngữ văn lớp 6 trang 51 sách Cánh Diều tập 1

Văn bản Trong lòng mẹ trích trong Những ngày thơ ấu của nhà văn Nguyên Hồng, sẽ được học trong chương trình môn Ngữ văn lớp 6.  

Download.vn Soạn văn 6: Trong lòng mẹ, thuộc bộ sách Cánh Diều, tập 1. Hãy cùng theo dõi chi tiết ngay sau đây.

1. Soạn bài Trong lòng mẹ siêu ngắn

Câu 1. (trang 54 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Sự việc chính mà tác giả kể lại ở đoạn trích Trong lòng mẹ là gì? Sự việc ấy được tập trung thể hiện ở phần nào của văn bản?

Hướng dẫn giải:

- Sự việc chính: cuộc gặp gỡ của Hồng và mẹ

- Sự việc ấy được tập trung thể hiện ở phần cuối của văn bản.

Câu 2. (trang 54 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Hình ảnh người mẹ qua lời kể của người cô và trong suy nghĩ, tình cảm của nhân vật “tôi” có gì khác nhau?

Hướng dẫn giải:

- Qua lời kể của bà cô: góa chồng, nợ nần, bỏ con cái đi tha hương cầu thực.

- Trong suy nghĩ, tình cảm của nhân vật “tôi”: bất hạnh, phải chịu mọi những gièm pha, khinh bỉ của xã hội

Câu 3. (trang 54 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Dẫn ra một số câu văn thể hiện cảm xúc của nhân vật “tôi” khi gặp lại mẹ. Từ đó, hãy nêu nhận xét về nhân vật này.

Hướng dẫn giải:

- Một số câu văn thể hiện cảm xúc:

• Và cái lầm đó không những làm tôi thẹn mà còn tủi cực nữa,…
• Phải bé lại và lăn vào lòng một người mẹ,...
• Từ ngã tư đầu trường học về đến nhà, tôi không còn nhớ mẹ tôi đã hỏi tôi và tôi đã trả lời mẹ tôi những câu gì.

=> Hồng là một cậu bé nhạy cảm, giàu tình yêu thương.

Câu 4. (trang 54 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Chỉ ra một số biểu hiện của đặc điểm thể loại hồi kí trong đoạn trích.

Hướng dẫn giải:

- Người kể: Hồng (xưng tôi).

- Những sự kiện trong đoạn trích giống với cuộc đời của tác giả

Câu 5. (trang 54 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Viết khoảng 4 - 5 dòng nêu lên tình cảm và suy nghĩ của em sau khi đọc đoạn trích Trong lòng mẹ của nhà văn Nguyên Hồng.

Hướng dẫn giải:

• Nội dung: Đoạn trích khắc họa chân thực những cay đắng, tủi cực của nhà văn khi còn thơ ấu. Đồng thời tác giả cũng muốn khẳng định tình yêu thương sâu nặng với người mẹ bất hạnh.
• Nghệ thuật: Hình ảnh chân thực, lời văn nhẹ nhàng, kết hợp tự sự, miêu tả và biểu cảm…
• Cảm nhận: Đồng cảm trước tâm trạng của nhân vật tôi, cảm động trước tình mẫu tử thiêng liêng…

2. Soạn bài Trong lòng mẹ chi tiết

2.1 Chuẩn bị

- Tác giả viết về nhân vật Hồng, về sự việc đó là cuộc trò chuyện giữa Hồng và bà cô, việc Hồng gặp lại mẹ. Mục đích của tác giả khắc họa chân thực những cay đắng, tủi cực của nhà văn khi còn thơ ấu. Đồng thời tác giả cũng muốn khẳng định tình yêu thương sâu nặng với người mẹ bất hạnh.

- Những yếu tố của văn bản cho biết tính xác thực của điều được kể:

• Truyện được kể theo ngôi thứ nhất, người kể xưng tôi.
• Nhân vật trong truyện tên là Hồng - giống với tên nhà văn.
• Hôn nhân của bố mẹ Nguyên Hồng là cuộc hôn nhân không có tình yêu. Bất chấp mọi thành kiến độc ác của xã hội và của những người trong gia đình về mẹ, cậu bé Hồng sớm hiểu và cảm thông với nỗi đau khổ của người mẹ, hai mẹ con luôn giữ tình mẫu tử sâu sắc.

- Cảm xúc, thái độ của người kể chuyện đối với sự việc và các nhân vật:

• Hồng với bà cô: căm ghét, thù hận vì những lời nói xấu xa của bà cô.
• Hồng dành cho mẹ: tình cảm yêu thương, nhớ mong và tôn trọng mẹ.

2.2 Đọc hiểu

Câu 1. (trang 52 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Phần (1) cho biết hoàn cảnh của nhân vật “tôi” như thế nào?

Hoàn cảnh của nhân vật “tôi”: Cha mất sớm, người mẹ phải đi tha hương cầu thực. Hồng phải sống cùng với người cô độc ác.

Câu 2. (trang 52 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Phản ứng của nhân vật “tôi” trước lời kể của người cô như thế nào?

Hướng dẫn giải:

Phản ứng của nhân vật “tôi” trước lời kể của người cô:

• Nghĩ đến hình ảnh người mẹ đã định trả lời rằng “có”.
• Nhưng hiểu được ý định của bà cô: “muốn gieo giắc những hoài nghi để tôi khinh miệt…” nên đã cười đáp lại rằng “Không! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về”.

Câu 3. (trang 53 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Phần 3 kể về việc gì? Đây có phải là nội dung chính của văn bản không? Có liên quan gì đến nhan đề văn bản?

Hướng dẫn giải:

• Phần 3 kể về việc: Hồng gặp lại mẹ sau nhiều ngày xa cách, được ngồi vào lòng mẹ.
• Đây là nội dung chính, liên quan đến nhan đề của văn bản. Bởi khi gặp lại mẹ, Hồng đã ngồi khóc trong lòng của mẹ, hình ảnh này cũng thể hiện tình mẫu tử thiêng liêng của mẹ con Hồng.

Câu 4. (trang 53 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Tìm các từ ngữ tả hành động và cảm xúc của nhân vật tôi khi bất ngờ gặp lại mẹ.

Hướng dẫn giải:

Các từ ngữ tả hành động và cảm xúc bất ngờ của nhân vật “tôi” khi bất ngờ gặp lại mẹ:

• Chợt thoáng thấy một bóng người ngồi trên xe kéo giống giống mẹ, tôi liền đuổi theo gọi bối rối: “Mợ ơi! Mợ ơi! Mợ ơi!”...
• Nếu người quay lại ấy là người khác thì thật là một trò cười tức bụng cho lũ bạn tôi chúng nó khua guốc inh ỏi và nô đùa ầm ĩ trên hè.
• Tôi thở hồng hộc, trán đẫm mồ hôi, và, khi trèo lên xe, tôi ríu cả chân lại.
• “… tôi òa lên khóc rồi cứ thế nức nở”.

Câu 5. (trang 53 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Người mẹ hiện lên trong cái nhìn của “tôi” như thế nào?

Hướng dẫn giải:

Người mẹ hiện lên trong cái nhìn của “tôi”:

• Không còm cõi xơ xác quá như lời cô tôi nhắc lại lời người họ nội của tôi nói.
• Gương mặt mẹ tôi vẫn tươi sáng với đôi mắt trong, và nước da mịn làm nổi bật màu hồng của hai gò má.
• Hơi quần áo mẹ tôi và những hơi thở ở khuôn miệng xinh xắn nhai trầu phả ra lúc đó thơm tho lạ thường.

Câu 6. (trang 54 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Tranh minh họa gợi suy nghĩ gì về tình mẫu tử?

Hướng dẫn giải:

Tranh minh họa gợi suy nghĩ về tình mẫu tử: Ấm áp, thiêng liêng không có gì sánh được.

Câu 7. (trang 54 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Tình mẫu tử thể hiện như thế nào qua cử chỉ, hành động và cảm xúc của “tôi”?

Hướng dẫn giải:

Tình mẫu tử thể hiện như thế nào qua cử chỉ, hành động và cảm xúc của “tôi”:

• Cử chỉ, hành động: ngồi trên đệm xe, đùi áp vào đùi mẹ tôi, đầu ngả vào cánh tay mẹ tôi…
• Cảm xúc: thấy những cảm giác ấm áp đã bao lâu mất đi bỗng lại mơn man khắp da thịt…

Câu 8. (trang 54 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Vì sao “câu nói ấy bị chìm ngay đi”?

Hướng dẫn giải:

Câu nói ấy chìm ngay đi bởi chính tình yêu thương của người mẹ đã khiến cho mọi tủi nhục trước đây biến mất.

2.3 Trả lời câu hỏi

Câu 1. (trang 54 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Sự việc chính mà tác giả kể lại ở đoạn trích Trong lòng mẹ là gì? Sự việc ấy được tập trung thể hiện ở phần nào của văn bản?

Hướng dẫn giải:

- Sự việc chính mà tác giả kể lại ở đoạn trích Trong lòng mẹ: Cuộc gặp gỡ cảm động của Hồng và mẹ.

- Sự việc ấy được tập trung thể hiện ở phần cuối của văn bản.

Câu 2. (trang 54 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Hình ảnh người mẹ qua lời kể của người cô và trong suy nghĩ, tình cảm của nhân vật “tôi” có gì khác nhau?

Hướng dẫn giải:

- Hình ảnh mẹ qua lời kể của bà cô: một người đàn bà góa chồng, nợ nần cùng túng và phải bỏ con cái đi tha hương cầu thực.

- Hình ảnh người mẹ trong suy nghĩ, tình cảm của nhân vật “tôi”: một người phụ nữ bất hạnh, phải chịu mọi những gièm pha, khinh bỉ của xã hội nhưng vẫn dành tình yêu thương và lòng kính mến cho mẹ.

Câu 3. (trang 54 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Dẫn ra một số câu văn thể hiện cảm xúc của nhân vật “tôi” khi gặp lại mẹ. Từ đó, hãy nêu nhận xét về nhân vật này.

Hướng dẫn giải:

- Một số câu văn thể hiện cảm xúc:

• Và cái lầm đó không những làm tôi thẹn mà còn tủi cực nữa, khác gì cái ảo ảnh của một dòng nước trong suốt chảy dưới bóng râm đã hiện ra trước con mắt gần rạn nứt của người bộ hành ngã gục giữa sa mạc.
• Phải bé lại và lăn vào lòng một người mẹ, áp mặt vào bầu sữa nóng của người miệng, để bàn tay người mẹ vuốt ve từ trên trán xuống cằm, và gãi rôm ở sống lưng cho, mới thấy người mẹ có một êm dịu vô cùng.
• Từ ngã tư đầu trường học về đến nhà, tôi không còn nhớ mẹ tôi đã hỏi tôi và tôi đã trả lời mẹ tôi những câu gì.

=> Sự ngạc nhiên xen lẫn cảm xúc vui mừng, cuối cùng sau bao nhiêu ngày xa cách Hồng cũng được gặp lại mẹ.

=> Hồng là một cậu bé nhạy cảm, giàu tình yêu thương.

Câu 4. (trang 54 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Chỉ ra một số biểu hiện của đặc điểm thể loại hồi kí trong đoạn trích.

Hướng dẫn giải:

- Người kể trong đoạn trích tên là Hồng (xưng tôi).

- Những sự kiện trong đoạn trích giống với cuộc đời của tác giả: Hôn nhân của bố mẹ Nguyên Hồng là cuộc hôn nhân không có tình yêu. Bất chấp mọi thành kiến độc ác của xã hội và của những người trong gia đình về mẹ, cậu bé Hồng sớm hiểu và cảm thông với nỗi đau khổ của người mẹ, hai mẹ con luôn giữ tình mẫu tử sâu sắc.

Câu 5. (trang 54 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Viết khoảng 4 - 5 dòng nêu lên tình cảm và suy nghĩ của em sau khi đọc đoạn trích Trong lòng mẹ của nhà văn Nguyên Hồng.

Hướng dẫn giải:

- Đoạn văn mẫu:

Mẫu 1

Đoạn trích “Trong lòng mẹ” của nhà văn Nguyên Hồng đã đem đến cho người đọc nhiều cảm nhận sâu sắc. Cậu bé Hồng hiện lên thật đáng thương. Cha mất sớm, mẹ phải đi làm ăn xa và nguyên một năm không gửi lấy mộ đồng qua hay một lời hỏi thăm. Hồng phải sống với người cô độc ác. Lúc nào, cô của Hồng cũng muốn gieo vào đầu cậu những ý nghĩa xấu xa về mẹ. Dù vậy, Hồng vân dành cho mẹ tình yêu tha thiết. Cậu bênh vực người mẹ trước những hủ tục: “Giá những cổ tục đã đày đọa mẹ tôi là một vật như hòn đá hay cục thủy tinh, đầu mẩu gỗ, tôi quá vồ lấy ngay mà cắn, mà nhai, mà nghiến cho kỳ nát vụn mới thôi”. Lời văn cũng chính là tiếng nói bênh vực dành cho người phụ nữ trong xã hội xưa của nhà văn Thạch Lam. Đặc biệt nhất là đoạn miêu tả cảnh Hồng gặp lại. Câu văn khiến chúng ta cảm thấy ấn tượng nhất có lẽ là: “Phải bé lại và lăn vào lòng một người mẹ, áp mặt vào bầu sữa nóng của người miệng, để bàn tay người mẹ vuốt ve từ trên trán xuống cằm, và gãi rôm ở sống lưng cho, mới thấy người mẹ có một êm dịu vô cùng”. Từ đó, người đọc nhận ra tầm quan trọng của tình mẫu tử. Có thể khẳng định rằng “Trong lòng mẹ” đã đem đến một bài học lớn về tình cảm gia đình.

Mẫu 2

Đến với đoạn trích “Trong lòng mẹ”, người đọc đã cảm nhận được tình mẫu tử sâu sắc. Nhân vật chính là Hồng - một cậu bé sống trong cảnh thiếu thốn tình thương. Cha mất sớm, mẹ phải đi làm ăn xa và nguyên một năm không gửi lấy mộ đồng qua hay một lời hỏi thăm. Nhưng trước những lời lẽ cay nghiệt của bà cô, sự bàn tán của làng xóm, cậu vẫn dành tình yêu thương cho mẹ, bênh vực người mẹ trước những hủ tục: “Giá những cổ tục đã đày đọa mẹ tôi là một vật như hòn đá hay cục thủy tinh, đầu mẩu gỗ, tôi quá vồ lấy ngay mà cắn, mà nhai, mà nghiến cho kỳ nát vụn mới thôi”. Và khi gặp lại mẹ, Hồng đã cảm thấy ngạc nhiên và đầy xúc động. Câu văn khiến chúng ta cảm thấy ấn tượng nhất: “Phải bé lại và lăn vào lòng một người mẹ, áp mặt vào bầu sữa nóng của người miệng, để bàn tay người mẹ vuốt ve từ trên trán xuống cằm, và gãi rôm ở sống lưng cho, mới thấy người mẹ có một êm dịu vô cùng” đã thể hiện được khát khao tình yêu thương của một cậu bé sống thiếu thốn tình cảm. Có lẽ, chỉ có tình mẫu tử mới khiến con người ta bỗng trở nên bé bỏng như vậy. Cũng chỉ có tình mẫu thử mới đủ để khỏa lấp đi những sự cô độc, trống vắng trong tâm hồn con người. Đoạn trích “Trong lòng mẹ” đã thể hiện được những giá trị nhân văn cao đẹp.

3. Soạn bài Trong lòng mẹ ngắn gọn

3.1. Tác giả

- Nguyên Hồng (1918 - 1982), tên khai sinh là Nguyễn Nguyên Hồng, quê ở thành phố Nam Định.

- Tuổi thơ của Nguyên Hồng phải trải qua nhiều cay đắng, bất hạnh: thiếu thốn không chỉ về vật chất mà còn về tình cảm gia đình.

- Trước cách mạng, ông sống chủ yếu ở Hải Phòng, trong một xóm lao động nghèo.

- Ngay từ tác phẩm đầu tay, ông đã hướng ngòi bút của mình vào những con người nghèo khổ. Ông được nhận định rằng ông là nhà văn của phụ nữ và trẻ em.

- Sau cách mạng, ông tiếp tục sáng tác bền bỉ. Các tác phẩm của ông thuộc nhiều thể loại khác nhau: tiểu thuyết, kí, thơ và nổi bật nhất là tiểu thuyết sử thi nhiều tập.

- Một số tác phẩm tiêu biểu:

• Tiểu thuyết: Bỉ vỏ (1938), Cuộc sống (1942), Sóng gầm (1961), Cửa biển (bộ tiểu thuyết 4 tập: 1961, 1967, 1973, 1976)...
• Truyện: Hai dòng sữa (truyện ngắn, 1943), Vực thẳm (truyện vừa, 1944), Miếng bánh (truyện ngắn, 1945)...
• Hồi ký: Những ngày thơ ấu (đăng báo lần đầu năm 1938, xuất bản năm 1940), Một tuổi thơ văn (1973), Những nhân vật ấy đã sống với tôi (1978)...
• Bộ tiểu thuyết lịch sử: Núi rừng Yên Thế (gồm nhiều tập, đang được nhà văn viết dở).

3.2 Tác phẩm

- Hoàn cảnh sáng tác: Đoạn trích “Trong lòng mẹ” được rút từ chương IV của cuốn hồi ký “Những ngày thơ ấu”. Tác phẩm gồm 9 chương, được đăng báo lần đầu năm 1938, được in thành sách năm 1940.

- Bố cục:

• Phần 1. Từ đầu đến “và mày cũng phải có họ, có hàng, người ta hỏi đến chứ?”. Cuộc đối thoại giữa Hồng và bà cô.
• Phần 2. Còn lại. Cuộc gặp gỡ cảm động của Hồng và mẹ.

- Tóm tắt: Sau khi bố mất, mẹ phải đi làm ăn xa tận Thanh Hóa, Hồng phải sống cùng bà cô độc ác. Một hôm, bà cô gọi Hồng lại và hỏi cậu có muốn được đi thăm mẹ. Hiểu được bà cô muốn gieo rắc vào đầu mình những hoài nghi để rồi “ruồng rẫy, căm ghét mẹ”, Hồng từ chối. Mặc dù vậy, bà cô vẫn tiếp tục kể cho cậu nghe về chuyện có người nhìn thấy mẹ Hồng ở Thanh Hóa và đã có em bé. Điều đó khiến cậu cảm thấy xót xa và căm ghét những hủ tục đã khiến mẹ phải xa rời anh em mình. Đến ngày giỗ đầu của bố, mẹ Hồng trở về khiến cậu vô cùng hạnh phúc khi được ngồi trong lòng mẹ, cảm nhận hơi thở quen thuộc của mẹ.

4. Dàn ý phân tích Trong lòng mẹ

(1) Mở bài

Dẫn dắt, giới thiệu về tác giả Nguyên Hồng, đoạn trích Trong lòng mẹ.

(2) Thân bài

a. Cuộc đối thoại giữa Hồng và bà cô

* Hoàn cảnh:

• Gần đến ngày giỗ đầu của cha Hồng nhưng mẹ vẫn chưa về.
• Một hôm, bà cô gọi Hồng lại và hỏi chuyện.

* Nội dung cuộc đối thoại:

- Bà cô hỏi Hồng có muốn vào Thanh Hóa thăm mẹ không. Nhưng thực chất là muốn reo rắt những ý nghĩ cay nghiệt về mẹ vào đầu Hồng.

- Phản ứng của cậu bé Hồng:

• Nghĩ đến hình ảnh người mẹ đã định trả lời rằng “có”.
• Nhưng hiểu được ý định của bà cô: “muốn gieo giắc những hoài nghi để tôi khinh miệt…”

=> Nhân vật Hồng hiện lên là một cậu bé nhạy cảm, yêu thương mẹ.

- Những câu nói tưởng như quan tâm nhưng thực chất là mỉa mai:

• Mợ mày phát tài lắm có như dạo trước đâu?
• Mày dại quá, cứ vào đi, tao cho tiền tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá sắm sửa và thăm em bé nữa chứ.
• Kể lại câu chuyện người ta nhìn thấy mẹ Hồng.

=> Một người thân mà lại độc ác, cay nghiệt khi muốn gieo giắt những điều xấu xa vào đầu cháu.

- Tâm trạng của Hồng khi nghe chuyện của bà cô:

• Lòng thắt lại, khóe mắt cay cay.
• Nghe thấy hai từ “em bé” xoắn lấy tâm can cậu.
• Căm ghét những hủ tục khiến mẹ phải rời xa anh em mình.

=> Những lời nói cay độc chỉ khiến Hồng càng thương mẹ hơn.

b. Cuộc gặp gỡ cảm động của Hồng và mẹ

- Hoàn cảnh: Ngày giỗ đầu của thầy, Hồng ở trường về thì nhìn thấy một bóng người quen thuộc. Hồng chạy theo gọi “Mợ ơi…”

- Cuộc gặp gỡ:

• Khóc sụt sùi khi nhìn thấy mẹ.
• Ngồi trên xe, áp đùi vào đùi mẹ, đầu ngả vào cánh tay mẹ, cảm nhận được hơi thở quen thuộc của mẹ.
• Ước mong bé lại để có thể áp mặt vào bầu sữa nóng của mẹ, mơn man khuôn mặt mẹ từ trán xuống cằm.

=> Sự ngạc nhiên xen lẫn cảm xúc vui mừng, cuối cùng sau bao nhiêu ngày xa cách Hồng cũng được gặp lại mẹ.

=> Tình mẫu tử thiêng liêng không có điều gì chia cắt được.

(3) Kết bài

Khẳng định giá trị nội dung và nghệ thuật của đoạn trích Trong lòng mẹ.