Luyện từ và câu: Luyện tập về từ nhiều nghĩa trang 82 Luyện từ và câu lớp 5 Tuần 8 - Tiếng Việt Lớp 5 tập 1

Dưới đây là một số tính từ và những nghĩa phổ biến của chúng:

a) Cao

• Có chiều cao lớn hơn mức bình thường.
• Có số lượng hoặc chất lượng hơn hẳn mức bình thường.

b) Nặng

• Có trọng lượng lớn hơn mức bình thường.
• Ở mức độ cao hơn, trầm trọng hơn mức bình thường.

c) Ngọt

• Có vị như vị của đường, mật.
• (Lời nói) nhẹ nhàng, dễ nghe.
• (Âm thanh) nghe êm tai.

Em hãy đặt câu để phân biệt các nghĩa của một trong những từ nói trên.

Bài tập vận dụng Luyện tập từ nhiều nghĩa

Bài 1: Dùng các từ dưới đây để đặt câu (một câu theo nghĩa gốc, một câu theo nghĩa chuyển): nhà, đi, ngọt.

Đáp án

Nhà

• Ngôi nhà của Lan đẹp quá
• Anh xã nhà tôi làm việc ở Viettel

Đi

• Bé Loan đang tập đi
• Gia đình tôi chuẩn bị đi du lịch

Ngọt

• Quả na này vừa ngọt vừa thơm
• Cô giáo em có giọng nói ngọt ngào

Bài 2: Hãy xác định nghĩa của các từ được gach chân trong các kết hợp từ dưới đây rồi phân chia các nghĩa ấy thành nghĩa gốc và nghĩa chuyển:

a) Miệng cười tươi, miệng rộng thì sang, há miệng chờ sung, miệng bát, miệng túi, nhà 5 miệng ăn.

b) Xương sườn, sườn núi, hích vào sườn, sườn nhà, sườn xe đạp, hở sườn, đánh vào sườn địch.

Đáp án

a) - Nghĩa gốc: Miệng cười...,miệng rộng... (bộ phận trên mặt người hay ở phần trước của đầu động vật, dùng để ăn và nói. Thường được coi là biểu tượng của việc ăn uống và nói năng của con người: há miệng chờ sung (ám chỉ kẻ lười biếng, suy ra từ câu chuyện có kẻ muốn ăn sung nhưng do lười biếng nên không chịu đi nhặt mà chỉ nằm há miệng chờ cho sung rụng vào mồm); trả nợ miệng (nợ về việc ăn uống)

- Nghĩa chuyển: miệng bát, miệng túi (Phần trên cùng, chỗ mở ra thông với bên ngoài của vật có chiều sâu ); nhà 5 miệng ăn (5 cá nhân trong một gia đình, mỗi người coi như một đơn vị để tính về mặt những chi phí tối thiểu cho đời sống)

b) - Nghĩa gốc: xương sườn, hích vào sườn (Các xương bao quanh lồng ngực từ cột sống đến vùng ức)

- Nghĩa chuyển: sườn nhà, sườn xe đạp (bộ phận chính làm nòng, làm chỗ dựa để tạo nên hình dáng của vật); hở sườn, sườn địch (chỗ trọng yếu, quan trọng)

Bài 3: Trong các từ gạch chân dưới đây, từ nào là từ đồng âm, từ nào là từ nhiều nghĩa:

a) Vàng:

• Giá vàng trong nước tăng đột biến
• Tấm lòng vàng
• Chiếc lá vàng rơi xuống sân trường

b) Bay:

• Bác thợ nề đang cầm bay trát tường.
• Đàn cò đang bay trên trời
• Đạn bay vèo vèo
• Chiếc áo đã bay màu

Đáp án

a) Vàng:

• Giá vàng: Từ nhiều nghĩa (nghĩa gốc)
• Tấm lòng vàng: Từ nhiều nghĩa (nghĩa chuyển)
• Lá vàng: Từ đồng âm

b) Bay:

• Cầm bay trát tường: Từ đồng âm
• Đàn cò bay: từ nhiều nghĩa (nghĩa gốc)
• Đạn bay: từ nhiều nghĩa (nghĩa chuyển)
• Bay màu: từ nhiều nghĩa (nghĩa chuyển)

Bài 4: Với mỗi từ dưới đây của một từ, em hãy đặt 1 câu:

a) Cân (là DT, ĐT, TT)

b) Xuân (là DT, TT)

Đáp án

a) Cân (là DT, ĐT, TT)

• Bác Đào mới mua một chiếc cân đĩa
• Bác Hoa cân thịt lợn
• Hai lớp 4A và 4B có thành tích cân sức cân tài

b) Xuân (là DT, TT)

• Mùa xuân đang đến
• Mẹ em đang trong thời kì xuân sắc

Bài 5: Cho các từ ngữ sau:

Đánh trống, đánh giày, đánh tiếng, đánh trứng, đánh đàn, đánh cá, đánh răng, đánh bức điện, đánh bẫy.

a) Xếp các từ ngữ trên theo các nhóm có từ đánh cùng nghĩa với nhau.

b) Hãy nêu nghĩa của từ đánh trong từng nhóm từ ngữ đã phân loại nói trên

Đáp án

- Nhóm 1: đánh trống, đánh đàn (làm cho phát ra tiếng báo hiệu hoặc tiếng nhạc bằng cách gõ hoặc gảy)

- Nhóm 2: đánh giày, đánh răng (làm cho bề mặt bên ngoài đẹp hoặc sạch hơn bằng cách chà xát)

- Nhóm 3: đánh tiếng, đánh bức điện (làm cho nội dung cần thông báo được truyền đi)

- Nhóm 4: đánh trứng, đánh phèn (làm cho một vật (hoặc chất) thay đổi trạng thái bằng cách khuấy chất lỏng)

- Nhóm 5: Đánh cá, đánh bẫy (làm cho sa vào lưới hay bẫy để bắt)