HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:

- GV hướng dẫn HS ôn lại các đơn vị kiến thức cơ bản bằng phương pháp hỏi đáp, đàm thoại gợi mở; hoạt động nhóm.

- HS lần lượt trả lời nhanh các câu hỏi của GV.

Câu hỏi:

- Em hãy nêu lại một số tri thức chung về thể loại?

- Em hãy nêu cách đọc hiểu văn bản theo đặc trưng thể loại.

- Kể tên những tác phẩm cùng thể loại ngoài sgk mà nhóm tổ em sưu tầm được.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS tích cực trả lời.

- GV khích lệ, động viên.

Bước 3: Báo cáo sản phẩm

- HS lần lượt trả lời các câu hỏi của GV.

- HS báo cáo sản phẩm đã sưu tầm.

- Các HS khác nhận xét, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá, nhận xét

I. CỦNG CỐ TRI THỨC

1. Đặc trưng thể loại: SGK

2. Cách đọc hiểu văn bản theo thể loại.

3. Các tác phẩm cùng thể loại ngoài SGK.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

- GV phát các phiếu bài tập cho hs.

- HS nhận phiếu.

- GV tổ chức và hướng dẫn hs thực hiện việc giải quyết các bài tập

- HS thực hiện theo hướng dẫn;

- HS báo cáo sản phẩm đã thực hiện.

- GV đánh giá và chốt kiến thức.

- Bài làm của học sinh

- Đáp án (bảng kiểm) của GV

Câu

Nội dung

1

- Không gian trong đoạn trích: đan xen giữa cõi trần và cõi tiên.

+ Cõi trần: huyện Tiên Du, quê cũ của Phạm Tử Hư.

+ Cõi tiên: vùng núi Phù Lai – động tiên thứ 6 trong 36 động tiên bồng bềnh ngoài biển cả.

- Thời gian: kết hợp thời gian thực và thời gian kì ảo

+ Thời gian thực: năm thứ 5 niên hiệu Diên Ninh, đời ông vua thứ ba triều Lê.

+ Thời gian kì ảo: Từ Thức ở động tiên khoảng một năm nhưng ở cõi trần đã hơn 80 năm.

2

- Lời của người kể chuyện: Nhưng từ khi chàng bỏ nhà đi thấm thoát đã được một năm, ao sen đã đổi thay mầu biếc. Những đêm sương sa gió thổi, bóng trăng sáng nhòm qua cửa sổ, tiếng thủy triều nghe vẳng đầu giường, đối cảnh chạnh lòng, một mối buồn bâng khuâng, quấy nhiễu khiến không sao ngủ được. Một hôm trông ra bể, thấy một chiếc tàu buôn đi về phương nam, Từ trỏ bảo Giáng Hương rằng

- Lời của nhân vật (Từ Thức): Nhà tôi đi về phía kia kìa, song biển cả trời xa, chẳng biết là ở tận đâu.

3

- Yếu tố kì ảo trong đoạn trích:

+ Từ Thức gặp tiên và kết duyên với nàng tiên Giáng Hương trong sự chúc phúc của quần tiên.

+ Cỗ xe cẩm vân đưa Từ Thức về nhà trong thoáng chốc.

+ Xe mây thoáng chốc đã hóa chim loan mà bay mất.

- Tác dụng của các yếu tố kì ảo:

+ Tạo ra sự sinh động, khiến câu chuyện thêm hấp dẫn, thú vị, tạo hứng thú tăng tính hấp dẫn cho người đọc.

+ Kín đáo bộc lộ thái độ của người viết: Cõi tiên là hình ảnh của thế giới mà con người muốn tìm đến khi chán ngán thế giới thực tại. Nhưng thế giới cũng chỉ là hư vô như giấc mộng chiêm bao.

4

- Lựa chọn của Từ Thức ở cuối đoạn trích: Chọn vào núi, xa rời cuộc sống trần gian.

- Lí giải: Từ Thức trở nên lạc lõng bơ vơ khi chàng không còn thuộc về chốn thần tiên cũng không còn hợp với cõi nhân gian. Chính vì vậy ra đi là cách tốt nhất cho chàng.

(Chấp nhận cách diễn đạt tương đương)

5

* HS có thể lựa chọn một trong những thông điệp sau:

- Chúng ta là con người trần thế dù có được sống nơi tiên cảnh cũng không thoát được nỗi nhớ quê hương

- Cuộc đời con người chúng ta không tồn tại vĩnh viễn mà chỉ là khoảng thời gian hữu hạn, chúng ta cũng không được hưởng đặc ân vô biên từ tạo hóa.

- Chúng ta không thể tham lam, không thể có tất cả, khi ta không chấp nhận bằng lòng ta sẽ mất hết.

...

* HS tự lí giải hợp lí thông điệp đã chọn.

Hoạt động của GV-HS

Nội dung

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu Khái niệm của Truyện trinh thám.

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

? Em hiểu gì về truyện trinh thám?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS nghe và trả lời

Bước 3: Báo cáo, thảo luận

- HS trả lời câu hỏi

- GV gọi HS nhận xét, bổ sung câu trả lời của bạn.

Bước 4: Kết luận, nhận định

Truyện trinh thám: là loại tác phẩm truyện viết về quá trình điều tra vụ án, thường có những sự việc bí ẩn, bất ngờ...

Nhiệm vụ 2: Tìm hiểu đặc điểm thể loại của Truyện trinh thám.

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

GV chiếu hình ảnh phiếu học tập, yêu cầu HS đọc thông tin trong phiếu học tập.

GV chia lớp thành 4 nhóm lớn, phát phiếu cho học sinh thực hiện (10 phút)

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS nghe và trả lời

Bước 3: Báo cáo, thảo luận

- HS trả lời câu hỏi

- GV gọi HS nhận xét, bổ sung câu trả lời của bạn.

Bước 4: Kết luận, nhận định

Truyện trinh thám:

1. Khái niệm: Truyện trinh thám là loại tác phẩm truyện viết về quá trình điều tra vụ án, thường có những sự việc bí ẩn, bất ngờ. Quá trình phá án của người điều tra dựa trên yếu tố quan trọng là sự suy luận lô-gíc. Vụ án thường được làm sáng tỏ ở phần kết thúc truyện. Hiện nay, thể loại truyện trinh thám có vị trí quan trọng trong đời sống văn học, nhiều tác phẩm trinh thám đã gây được sức hấp dẫn lớn với bạn đọc.

2. Đặc điểm thể loại của Truyện trinh thám:

• Không gian của truyện trinh thám là không gian hiện trường- nơi xảy ra vụ án, cũng là nơi người điều tra nghiên cứu để tìm thủ phạm. Các vụ án có thể diễn ra ở những không gian rộng (khu rừng, hang động, góc phố,...) hoặc không gian nhỏ hẹp (căn

phòng, bàn ăn,...). Trong truyện trinh thám, không gian hiện trường được khắc hoạ chi tiết, cụ thể và gắn liền với dấu hiệu bằng chứng phạm tội.

• Thời gian trong truyện trinh thám thường được giới thiệu ở phần đầu tác phẩm với thông tin cụ thể về tháng, năm hay tình huống mà người điều tra tiếp nhận vụ án. Cách giới thiệu thời gian như vậy có tác dụng tạo nên tính chân thực cho câu chuyện. Truyện trinh thám thường xây dựng tình huống người điều tra chịu áp lực chạy đua với thời gian để tìm ra kẻ phạm tội. Điều này tạo ra sự căng thẳng, hấp dẫn cho người đọc đồng thời cho thấy tài năng của người điều tra.

• Cốt truyện trong truyện trinh thám gồm một chuỗi sự kiện mà sự kiện trung tâm là vụ án và hành trình phá án của người điều tra. Tác phẩm thường bắt đầu bằng một bí ẩn được đặt ra – thực chất là một vụ án phức tạp, có nhiều tình tiết dường như không thể giải thích được; sau đó là hành trình giải mã của người điều tra và cuối cùng bí ẩn được làm sáng tỏ.

• Hệ thống nhân vật trong truyện trinh thám thường gồm người điều tra, nạn nhân, nghi phạm, thủ phạm. Người điều tra là nhân vật chính trong tác phẩm, có thể là nhà điều tra chuyên nghiệp như thám tử, cảnh sát, thanh tra,... hoặc nhà điều tra nghiệp dư. Người điều tra trong truyện trinh thám có tố chất đặc biệt. Đó là sự dũng cảm, ưa mạo hiểm, vốn kiến thức phong phú, trí thông minh vượt trội, tài quan sát và suy luận,... đặc biệt là phẩm chất trung thực, luôn đặt sự thật lên trên hết nhằm bảo vệ lẽ phải và công lí.

• Truyện trinh thám có những chi tiết thể hiện sự bí ẩn, li kì của vụ án và những bất ngờ của cuộc điều tra. Những chi tiết về khung cảnh, không gian, thời gian xảy ra sự việc chân dung, cử chỉ, hành động, lời nói,... của nhân vật thường có dấu hiệu của bằng chứng hoặc manh mối quan trọng trong quá trình điều tra.

• Câu chuyện trong truyện trinh thám được kể theo ngôi thứ nhất hoặc ngôi thứ ba. Ở ngôi thứ nhất, câu chuyện thường được kể lại qua lời của người điều tra hoặc lời một người bạn của người điều tra – nhân vật chứng kiến toàn bộ quá trình giải mã vụ án. Điều này giúp câu chuyện trở nên chân thực, đáng tin, bất ngờ và kịch tính hơn.

HOẠT ĐỘNG 2: THỰC HÀNH LUYỆN TẬP:

a. Mục tiêu:

- HS củng cố kiến thức về truyện trinh thám: nhận diện các yếu tố của truyện trinh thám trong những văn bản đã học.

- Vận dụng kĩ năng đọc hiểu đã học ở tiết trước, kết hợp kiến thức về truyện trinh thám để thực hành đọc hiểu các văn bản truyện trinh thám ngoài SGK.

b. Nội dung:

- GV tổ chức các hoạt động nhóm, làm việc cá nhân.

c. Sản phẩm:

- Kết quả bài làm nhóm, câu trả lời của HS.

d. Tổ chức thực hiện

Đề đọc hiểu số 1

Đọc văn bản sau:

CÁI CHẾT CỦA NHÀ ĐIỂU HỌC

Buổi sáng rất đẹp khi bác sĩ Halldent bắt đầu đi bách bộ.Trời nắng ấm và chim hót khắp nơi. Nhưng rẽ theo con đường mòn thì ông thấy Vincent Lowery, nhà điểu học nổi tiếng thế giới, nằm úp xuống mặt đất với một lỗ đạn xuyên lồng ngực. Giữ nguyên hiện trường bác sĩ Halldent chỉ rờ vài chỗ trên cái xác và xác định nạn nhân mới chết trong vòng một giờ.

Nhìn theo con đường mòn, Halldent thấy cơn mưa tối qua giúp ông nhìn rõ những dấu chân trên đất ướt. Có hai nhóm dấu chân tới chỗ cái xác, nhưng chỉ một dấu đi ngược lại theo con đường mòn về phía Tây. Ông đi theo dấu chân đó và tới cửa một căn nhà gỗ khiêm tốn.

Khi ông gõ cửa, thư ký của Vincent Lowery ra mở. Đó là một người thấp bé, hói đầu, với cặp mắt láo liên. Ông ta thở hổn hển và coi bộ dạng choáng váng sợ hãi

- Tiến sĩ Lowery bị bắn chết rồi, ông ta lắp bắp một cách hoảng loạn, tôi đang tính xuống thị trấn kiếm bác sĩ rồi báo cảnh sát

- Tôi là bác sĩ đây, và cũng thường giúp thanh tra Wintrer điều tra phá án, bình tĩnh lại đi tôi kể lại đầu đuôi sự việc- Halldent nói

- Ông Vincent với tôi sáng nào cũng đi dạo sau khi mặt trời mọc vì đó là lúc tốt nhất để quan sát thói quen kiếm ăn của nhiều loại chim. Sáng nay cũng vậy, nhưng khi đi chừng 15 phút thì có tiếng súng nổ. Tiến sĩ Vincent ôm ngực gục xuống liền. Tôi không biết phải làm sao nên trở về đây, chuẩn bị chạy xuống thị trấn thì ông tới.

- Ông có thấy ai trong rừng sau khi nghe tiếng súng không?

- Hình như tôi có nghe thấy tiếng chân chạy xa xa, nhưng thật tình lúc đó tôi sợ quá và lập tức chạy về đây- Anh thứ ký lắp bắp-Lúc này là mùa săn, chúng tôi vẫn thường nghe tiếng súng nổ nên chắc đây là tai nạn

- Ông mô tả hiện trường lúc đó được không? - Halldent nói

Tôi nhớ lúc đó tiến sĩ kêu tôi để chỉ thấy một con chim tước bách hương hiếm đang đậu trên một ngọn cây ngay trước mặt chúng tôi. Ngay lúc đó thì tôi nghe thấy tiếng súng nổ và tiến sĩ Lowery ngã vật xuống.

- Được rồi, Halldent nói ngay- Khi gặp cảnh sát ông ráng bịa ra một câu chuyện khá hơn. Còn tôi thì tôi tự hỏi tại sao ông phải nói láo như thế

Halldent biết rằng chẳng ai đi về hướng mặt trời mọc( dấu chân rời khỏi cái xác là đi về hướng Tây) mà nhìn rõ được con chim tước( loại chim sẻ) chứ đừng nói tới chuyện xác định nó là giống nào. Vậy mà anh thư ký xác định được, nên Halldent suy ra anh ta bịa đặt

( PhilippeJette, Tuyển tập truyện trinh thám nước ngoài)

Thực hiện yêu cầu:

Câu 1 (0,5 điểm). Nêu ngắn gọn nội dung chính của văn bản bằng một câu văn.

Câu 2 (0,5 điểm). Nhân vật trung tâm trong đoạn trích là ai? Đoạn trích thể hiện điều gì về tính cách của nhân vật đó?

Câu 3 (1,0 điểm). Bác sĩ Halldent đã phát hiện những dấu vết gì tại hiện trường và cách nào giúp ông nhận ra sự bất thường trong lời khai của thư ký?

Câu 4 (1,0 điểm). Tại sao bác sĩ Halldent nghi ngờ lời khai của thư ký? Hãy chỉ ra các chi tiết trong đoạn trích hỗ trợ cho nghi ngờ của ông.

Câu 5 (1,0 điểm). Trong đoạn trích, bác sĩ Halldent đã phát hiện ra sự không chính xác trong lời khai của thư ký. Liên hệ với thực tế hiện nay, bạn nghĩ rằng việc điều tra và xác minh thông tin trong các vụ án là quan trọng như thế nào? Những yếu tố nào cần được chú trọng trong quá trình điều tra để đảm bảo tính chính xác và công bằng?

ĐÁP ÁN

Đề đọc hiểu số 2

Đọc ngữ liệu sau và thực hiện yêu cầu bên dưới:

Vụ mất tích kỳ lạ

(Sir Arthur Conan Doyle)

Lược một đoạn: Mary Sutherland, một cô gái trẻ, tìm đến thám tử Sherlock Holmes để nhờ tìm người yêu của mình, Hosmer Angel, người đã biến mất bí ẩn. Mary kể rằng cô gặp Hosmer tại một buổi khiêu vũ và họ nhanh chóng yêu nhau, nhưng cha dượng của cô, ông Windibank, không đồng ý. Trước khi cha dượng trở về, Hosmer vội vàng đề nghị kết hôn và yêu cầu Mary hứa luôn trung thành với mình, dù có chuyện gì xảy ra. Tuy nhiên, vào ngày tổ chức lễ cưới, Hosmer đã biến mất bí ẩn ngay khi đến nhà thờ. Mary tin rằng có thể anh đã gặp tai nạn, còn Holmes cho rằng cô đã bị lừa. Mary Sutherland cung cấp nhận dạng, 4 lá thư của Hosmer và địa chỉ cha dượng cho thám tử. Holmes xem xét các bức thư của Hosmer và phát hiện ra rằng chữ ký của ông ta cũng được đánh máy. Điều này có nghĩa là Hosmer có thể chối bỏ chữ ký của mình trong trường hợp bị đưa ra tòa về tội đơn phương hủy bỏ hôn ước. Holmes viết hai lá thư, 1 gửi cho một công ty ở trung tâm thương mại London, yêu cầu họ cho thông tin về người đàn ông tên là Hosmer Angel, 1 gửi cho cha dượng của Mary, yêu cầu ông ta đến gặp Holmes vào lúc 6 giờ chiều ngày mai.

Khách là một người đàn ông vạm vỡ, cao trung bình, trạc 30 tuổi. Gương mặt vàng nhạt, trụi lủi, không có râu mép, râu cằm hay râu má gì cả. Ông ta có một vẻ dịu dàng giả tạo. Đôi mắt xám, rất linh hoạt và sắc sảo ném một cái nhìn dò hỏi về phía chúng tôi. Đoạn ông ta đặt nón lên chiếc tủ buýp-phê, hơi nghiêng mình một chút và ngồi xuống chiếc ghế gần nhất.

- Thưa ông Windibank. Có phải là thư đánh máy này là của ông không?

- Thưa ông, làm sao ông có thể tìm ra được anh chàng Hosmer.

- Trái lại. Tôi sẽ tìm ra được ông Hosmer.

- Điều đáng ngạc nhiên là những máy đánh chữ cũng có cá tính riêng biệt của chúng! Có những chữ bị mòn nhiều hơn những chữ khác, có những chữ chỉ mòn ở một bên... Này ông, trong lá thư đánh máy của ông gửi cho tôi, tôi nhận thấy trên tất cả những chữ 'c' đều có một vết nhòe nhỏ, và tất cả những chữ 't' đều có dấu gạch ngang hơi mờ. Tôi còn đếm được 14 đặc điểm khác, nhưng hai đặc điểm vừa nêu là nổi bật nhất.

- Ở văn phòng, chúng tôi sử dụng cái máy đó để đánh tất cả những thư tín của chúng tôi, chắc chắn là nó không còn được tốt lắm. Đôi mắt sắc sảo của ông ta nhìn Holmes đăm đăm.

Ông Windibank giật nảy mình và nói:

- Tôi rất mừng được nghe ông báo tin này.

Và bây giờ, tôi sẽ trình bày cho ông xem một trường hợp thật là thú vị. Lá thư đánh máy của ông gửi cho tôi và bốn lá thư gửi cô Mary có điểm chung. Bên trên những chữ 'c' đều có những vết nhòe nhỏ, và tất cả những chữ 'i' đều có dấu gạch ngang không rõ ràng. Ông lấy chiếc kính lúp của tôi để xem, tôi sẽ chỉ cho ông thấy 14 đặc điểm khác mà tôi đã nói với ông lúc này.

Ông Windibank liền đứng phát lên và chụp lấy chiếc nón của mình. Đôi mắt sắc bén của Windibank nhìn Holmes đăm đăm, rồi nói:

- Ông Holmes, tôi không có thì giờ rảnh để nói những chuyện tầm phào! Nếu ông có thể bắt gặp được ông Hosmer thì hãy cứ bắt đi, rồi báo tin cho tôi biết."

- Chắc chắn là như thế." - Holmes đáp, vừa lẹ làng đứng lên khóa trái cửa lại. - Ông nên biết rằng tôi đã bắt được Hosmer rồi.

- Sao? Ở đâu? - Ông Windibank kêu lên bằng một giọng thảng thốt, như một con chuột bị sa bẫy.

- Không sao... Không sao cả! - Holmes đáp bằng một giọng ngọt lịm. - Ông Windibank, bây giờ ông không còn cách nào để thoát được nữa. Tất cả đã quá rõ.

Ông Windibank ngồi phịch xuống. Gương mặt tái mét, trán ướt đẫm mồ hôi.

- Pháp... pháp luật không thể làm gì được tôi! - Ông ta nói lắp bắp.

- Có thể là pháp luật không làm gì được ông. Nhưng hành động của ông thật là vô cùng đê tiện, tàn nhẫn và ích kỷ...

Tôi sẽ kể lại sự việc từ đầu đến cuối, và nếu tôi có sai chỗ nào thì ông cứ việc sửa: Người cha dượng của cô gái đã cải trang thành một người đàn ông tên là Hosmer để lừa cô gái. Hắn mang một cặp kính màu, đeo một bộ râu giả, và biến giọng nói bình thường của mình thành một giọng nói thì thầm êm dịu, ông ta đến dự buổi khiêu vũ, làm quen với cô gái và tự giới thiệu mình là Hosmer. Thế là người cha dượng đã đóng vai trò một kẻ si tình với cô con gái riêng của vợ mình, để gạt ra ngoài bất cứ anh chàng nào muốn tán tỉnh cô. Ông ta đã làm điều này vì muốn cô gái lập gia đình, vì như vậy ông ta sẽ không được hưởng số tiền 100 bảng mỗi năm từ cô gái nữa.

(Sir Arthur Conan Doyle, Sherlock Holmes toàn tập, NXB Văn học, 2015)

Thực hiện yêu cầu:

Câu 1 (0,5 điểm): Tóm tắt ngắn gọn nội dung đoạn trích.

Câu 2 (0,5 điểm): Nhân vật nào đã tìm đến thám tử Sherlock Holmes để nhờ giúp đỡ? Vấn đề mà nhân vật đó muốn giải quyết là gì?

Câu 3 (1,0 điểm): Thám tử Sherlock Holmes đã phát hiện ra điều gì bất thường trong các lá thư của Hosmer Angel? Chi tiết nào giúp Holmes nhận ra điều này?

Câu 4 (1,0 điểm): Tại sao Holmes nghi ngờ và sau đó khẳng định rằng Hosmer Angel chính là cha dượng của Mary Sutherland? Những chi tiết nào trong đoạn trích hỗ trợ cho phát hiện này?

Câu 5 (1,0 điểm): Em nghĩ hành động của ông Windibank có thể bị pháp luật xử lý như thế nào trong bối cảnh câu chuyện? Nếu điều này xảy ra trong đời sống hiện nay, hành động này có bị xem là phạm pháp không? Tại sao?

HƯỚNG DẪN CHẤM