Phân tích tác phẩm Mua nhà của Nam Cao Viết văn bản nghị luận phân tích, đánh giá một tác phẩm truyện lớp 10

Phân tích tác phẩm Mua nhà của Nam Cao mang đến bài văn mẫu cực hay. Qua đó giúp các bạn có thêm nhiều gợi ý tham khảo để biết cách viết văn bản nghị luận phân tích, đánh giá một tác phẩm truyện lớp 10.

Mua nhà của Nam Cao là một tác phẩm tiêu biểu, không chỉ bởi chủ đề sâu sắc mà còn bởi những nét đặc sắc trong hình thức nghệ thuật. Tác phẩm khắc họa rõ nét sự mâu thuẫn giữa ước mơ và thực tế, từ đó thể hiện được sự châm biếm và phê phán xã hội phong kiến. Vậy sau đây là dàn ý và bài văn mẫu phân tích Mua nhà hay nhất mời các bạn theo dõi. Bên cạnh đó các bạn xem thêm phân tích Chữ người tử tù.

Dàn ý phân tích truyện ngắn Mua nhà

I. MỞ BÀI

- Giới thiệu tác giả:

• Nam Cao (1915–1951) là cây bút hiện thực xuất sắc của văn học Việt Nam hiện đại.
• Ông nổi tiếng với những truyện ngắn khắc họa sâu sắc thân phận con người nhỏ bé, đặc biệt là người trí thức nghèo và người nông dân bị bần cùng hóa.
• Văn Nam Cao thấm đượm tinh thần nhân đạo và triết lý nhân sinh sâu sắc.

- Giới thiệu tác phẩm:

• “Mua nhà” là một trong những truyện ngắn tiêu biểu của Nam Cao, viết trước Cách mạng tháng Tám.
• Tác phẩm phản ánh bi kịch tinh thần của người trí thức nghèo trong xã hội cũ — những con người bị đồng tiền, nghèo đói và hoàn cảnh chèn ép đến mức đánh mất nhân phẩm và ước mơ.

- Nêu vấn đề nghị luận:

• Phân tích truyện ngắn “Mua nhà” để thấy rõ hiện thực xã hội ngột ngạt và bi kịch tinh thần của người trí thức nghèo, qua đó hiểu được giá trị nhân đạo và hiện thực sâu sắc trong ngòi bút Nam Cao

II. THÂN BÀI

1. Hoàn cảnh sáng tác và tóm tắt cốt truyện

• Truyện viết trong thời kỳ Nam Cao đang sống cuộc đời túng quẫn, quanh quẩn ở làng quê nghèo.
• Nhân vật chính là Hộ (hoặc một trí thức nghèo tương tự), luôn khao khát có được một mái nhà để an cư, để gia đình được hạnh phúc.
• Nhưng vì nghèo, anh phải chật vật, toan tính, dằn vặt giữa lý tưởng và đời sống thực tế.
• Giấc mơ “mua nhà” tưởng nhỏ bé mà hóa ra lại xa vời, trở thành biểu tượng cho khát vọng sống yên ổn, được làm người đúng nghĩa.

(Tùy phiên bản hoặc sách giáo khoa sử dụng, nhân vật có thể không tên, nhưng đều đại diện cho tầng lớp trí thức nghèo trước Cách mạng).

2. Phân tích nhân vật và chủ đề tư tưởng

a) Hình tượng người trí thức nghèo

• Đại diện cho tầng lớp trí thức sống giữa nghèo khổ, bất lực trước cuộc sống.
• Họ có học thức, có khát vọng nhân văn, nhưng bị hiện thực khắc nghiệt đè nặng.
• Giấc mơ mua được căn nhà nhỏ là biểu tượng cho:
• Mong muốn được ổn định, được sống “người hơn”.
• Ước mơ hạnh phúc giản dị của con người lương thiện.

- Ý nghĩa hình ảnh “mua nhà”:

• Không chỉ là chuyện vật chất, mà là khát vọng về nhân phẩm, về mái ấm, về quyền được sống tử tế.
• Khi giấc mơ ấy trở nên xa vời, người trí thức rơi vào bi kịch tinh thần — bị hiện thực bóp nghẹt lý tưởng sống.

b) Bi kịch tinh thần của người trí thức

- Bi kịch không chỉ ở chỗ nghèo vật chất, mà sâu xa hơn là nghèo ý chí, bị tha hóa tinh thần.

Nhân vật rơi vào mâu thuẫn nội tâm gay gắt:

• Một bên là lý tưởng sống đẹp (muốn sống có ích, có nhân cách).
• Một bên là hiện thực cơm áo đè nặng, khiến họ phải chấp nhận những điều trái lương tâm.
• Họ phải sống “tạm bợ”, “co mình” để tồn tại, đánh mất dần niềm tin và lòng tự trọng.

- Nam Cao dùng hình tượng “ngôi nhà” để phơi bày sự bế tắc ấy:

• Nhà — nơi trú ẩn, biểu tượng của hạnh phúc — lại trở thành điều xa xỉ.
• Người trí thức bị dồn ép đến mức coi việc “mua nhà” là cứu cánh cuối cùng, quên đi khát vọng tinh thần cao đẹp hơn.

c) Nghệ thuật miêu tả tâm lý tinh tế

• Nam Cao có biệt tài khắc họa diễn biến nội tâm nhân vật:
• Những suy nghĩ, dằn vặt, tự mâu thuẫn, tự giằng xé được thể hiện tự nhiên mà sâu sắc.
  Giọng văn nửa như tự sự, nửa như độc thoại nội tâm, giúp người đọc cảm nhận chân thật nỗi đau tinh thần của con người.
• Nghệ thuật trần thuật khách quan xen lẫn châm biếm nhẹ, làm nổi bật sự thật trần trụi mà vẫn thấm đẫm lòng thương người.
• Cách đặt tình huống giản dị nhưng đầy ý nghĩa biểu tượng (chuyện “mua nhà”) khiến tác phẩm vừa chân thực vừa mang tính khái quát cao.

3. Giá trị hiện thực và nhân đạo

a) Giá trị hiện thực

• Phản ánh trung thực xã hội trước Cách mạng: nơi người lương thiện bị nghèo đói đẩy vào đường cùng.
• Vạch trần bộ mặt tàn nhẫn của xã hội tư sản phong kiến: đồng tiền trở thành thước đo giá trị con người.
• Cho thấy thân phận người trí thức bị chèn ép, không có lối thoát.

b) Giá trị nhân đạo

• Thể hiện lòng thương cảm sâu sắc với con người nghèo khổ, đặc biệt là trí thức.
• Trân trọng phẩm chất tốt đẹp: khát vọng sống lương thiện, yêu thương gia đình, khao khát hạnh phúc giản dị.
• Lên án xã hội bất công khiến con người phải tha hóa, bị tước đoạt nhân phẩm.
• Gửi gắm niềm tin vào bản chất tốt đẹp của con người – dù bị dồn ép, họ vẫn khát khao sống đúng với lương tâm.

III. KẾT BÀI

• “Mua nhà” là truyện ngắn giàu giá trị hiện thực và nhân đạo, tiêu biểu cho bút pháp Nam Cao trước Cách mạng.
• Qua câu chuyện nhỏ bé, tác giả nói lên bi kịch lớn lao của con người trong xã hội cũ: khi nghèo đói không chỉ làm hỏng cuộc sống, mà còn bào mòn tâm hồn.
  Nam Cao đã viết bằng tấm lòng thương người sâu sắc và cái nhìn tỉnh táo, để từ đó người đọc nhận ra: con người chỉ thực sự hạnh phúc khi được sống trong một xã hội công bằng, nhân ái, nơi “mua nhà” không còn là giấc mơ xa vời.

Phân tích truyện Mua nhà của Nam Cao

Nam Cao là cây bút lớn của nền văn học Việt Nam hiện đại, là một nhà văn hiện thực, ông có nhiều đóng góp vào kho tàng văn học vô giá của nước nhà. Nam Cao có phong cách triết lý trữ tình sắc lạnh, các tác phẩm của ông luôn đi sâu vào khám phá nội tâm nhân vật, về những điều nhỏ nhặt nhưng mang lại ý nghĩa triết lý sâu sắc. Không thể không kể đến những tác phẩm đình đám như “Chí Phèo”, “Đôi mắt”, “Lão Hạc’, “Sống mòn”, “Giăng sáng”,.... Trong đó, truyện ngắn “Mua nhà” sáng tác năm 1943 cũng có sức hấp dẫn không kém. Truyện ngắn được đăng trên Tiểu thuyết thứ Bảy, viết về đề tài tiểu tư sản nhằm lột tả những góc tối trong xã hội thời bấy giờ, miêu tả chân thật nhất nội tâm nhân vật cũng như những con người đói khổ đang bị dồn đến bước đường cùng.

Truyện ngắn Mua nhà được tác giả xây dựng theo trình tự thời gian, kể theo ngôi thứ nhất dưới dạng một bức thư của nhân vật “tôi” – một người tri thức nghèo, viết gửi cho một người bạn của mình tên là Kim, mục đích chính là để bày tỏ nỗi lòng, tâm trạng của mình, sự áy náy khi trót mua lại căn nhà của một con bạc đang nợ nần với giá 300 đồng. Qua lời kể trong bức thư của nhân vật tôi về hành trình và lý do mua được căn nhà gỗ mới , người đọc cảm nhận được rất nhiều cung bậc cảm xúc, từ sự ái ngại, tự ti khi bạn bè xung quanh ai nấy đều nhà cao cửa rộng, duy chỉ có mỗi mình nhân vật “tôi” là cả gia đình chen chúc trong căn nhà xập xệ, bẩn thỉu, đến sự cảm thông, chua xót cho số phận và tình cảnh của gia đình kẻ đã bán nhà cho anh ta cùng sự áy náy đối với những đứa trẻ đã từng sống trong căn nhà đó

Mở đầu tác phẩm là sự giới thiệu về hoàn cảnh sống ban đầu của nhân vật “tôi”, bằng điểm nhìn bên ngoài của nhân vật, ta thấy được rằng cả gia đình anh ta phải sống cùng nhau chen chúc trong căn nhà cũ xập xệ trong khi bạn bè ai nấy đều có nhà cửa đàng hoàng, sang trọng, điều đó thể hiện sự tự ti và ái ngại mỗi khi bạn đến chơi nhà. Tới đây, ta thấy được sự nhạy cảm và ý thức rõ ràng về hoàn cảnh gia đình mình của nhân vật. Tiếp đến là biến cố ập đến với gia đình anh ta, căn nhà vốn đã cũ nát, qua một cơn bão đã chẳng còn vẹn nguyên, điều này chính là tiền đề cho tình huống mua nhà của nhân vật “tôi”. Khi có người thua bạc và đề nghị sẽ bán lại căn nhà gỗ với giá rẻ hơn bình thường thì anh ta đã do dự bởi anh là người giàu tình yêu thương, anh thừa biết rằng anh sẽ được lợi rất nhiều khi mua căn nhà ấy nhưng anh mua rồi thì những đứa trẻ tội nghiệp kia sẽ thế nào, gia đình ấy sẽ nương vào đâu? Nhưng nghĩ đi rồi nghĩ lại, gia đình anh cũng chẳng khấm khá hơn là bao, anh vẫn quyết định sẽ cắn rứt mà mua căn nhà ấy, anh cũng có gia đình của anh, có những đứa con nhỏ ốm yếu, cho dù là vậy anh vẫn luôn đau đáu một niềm cảm thương sâu sắc...

Về nghệ thuật của truyện ngắn, có thể nói Nam Cao là bậc thầy trong nghệ thuật xây dựng tâm lý nhân vật. Ông dùng ngôi kể thứ nhất, xưng “tôi”, diễn tả rất cụ thể, lột tả đầy chân thật và sinh động, chi tiết những suy nghĩ sâu bên trong tâm trí nhân vật. Dường như đưa người đọc len lỏi vào ý thức của nhân vật, từ đó, khiến ta hiểu hơn về tình huống truyện cũng như nhìn nhận được một hiện thực chua chát đang đè nặng lên cuộc sống của những con người đói khổ trong xã hội xưa, một người tri thức nghèo đầy nhân hậu phải chọn lấy sự ích kỉ cho riêng mình. Đồng thời, qua ngòi bút đầy tài hoa của Nam Cao ta còn được rất rõ tâm trạng của nhân vật tôi, đó là một tâm trạng đầy đau đớn, xót xa, xót xa cho chính mình và cũng xót xa cho gia đình của người bán nhà, từ đó phản ánh một nội tâm lương thiện, giàu lòng trắc ẩn của nhân vật. Qua đó, ta thấy rằng nhân vật ‘tôi’ không hề ích kỉ và lạnh lùng như vẻ bề ngoài, anh ta vẫn mang một trái tim ấm nóng đầy tình người nhưng hiện thực buộc anh ta phải làm chuyện cắn rứt với lương tâm của mình. Bằng ngòi bút của mình, tác giả đã khắc họa vô cùng sâu sắc và sinh động nội tâm của nhân vật “tôi” trong quá trình mua nhà.

Tác phẩm còn là tiếng nói thương cảm của Nam Cao trước hoàn cảnh xã hội đầy éo le, dồn những con người lương thiện vào bước đường cùng. Đồng thời, ông còn đề cao tình bạn thiêng liêng, không phân biệt giàu nghèo của nhân vật “tôi” và anh Kim, họ như tri âm, tri kỉ mặc dù anh Kim nhìn thấy rất rõ hoàn cảnh của nhân vật “tôi”. Ở truyện ngắn, Nam Cao gửi gắm vào đó triết lí về hạnh phúc, gửi gắm lòng tin vào những con người nhân hậu và một tương lai tươi sáng hơn sẽ đến với họ. Và đó dường như cũng là trăn trở sâu sắc của ông trước hiện thực khốc liệt lúc bấy giờ, hiện thực mà con người buộc phải chọn sống ích kỉ để sinh tồn.

Bằng ngôi kể thứ nhất, lựa chọn điểm nhìn linh hoạt, hợp lí, tình huống truyện sáng tạo và nghệ thuật xây dựng tâm lý nhân vật bậc thầy, nhà văn Nam Cao đã khắc họa rõ nét tâm trạng và các cung bậc cảm xúc khác nhau của nhân vật “tôi” xuyên suốt quá trình mua nhà, phản ánh một hiện thực éo le đầy khốc liệt, đồng thời nói lên tiếng nói thương cảm đối với những con người lương thiện bị dồn và chân tường, gửi gắm triết lý cũng như hy vọng về hạnh phúc.

Dù trải qua dòng chảy khốc liệt cũng thời gian nhưng những giá trị to lớn mà nhà văn Nam Cao và tác phẩm truyện ngắn Mua nhà mang lại vẫn trường tồn và có một chỗ đứng vĩnh cửu trong lòng độc giả