Nghị luận văn học Lời tiễn dặn (Dàn ý + 3 Mẫu) Những bài văn hay lớp 11

Giới thiệu Tải về Bình luận

Văn mẫu lớp 11: Viết bài văn nghị luận phân tích giá trị đặc sắc của truyện thơ tiễn dặn người yêu mang đến gợi ý cách viết kèm theo 3 mẫu khác nhau cực hay. Qua đó giúp chúng ta cảm nhận được nội dung và thông điệp mà tác giả muốn gửi gắm bạn đọc.

TOP 3 bài nghị luận Lời tiễn dặn mà Download.vn đăng tải dưới đây sẽ giúp các em tự luyện tập và rèn luyện phong cách viết riêng cho mình. Hi vọng qua bài văn mẫu cảm nhận được tình cảm chân thành, thiết tha sâu nặng của chàng trai đối với người yêu, và khát vọng yêu đương vượt qua những rào cản phong kiến. Ngoài ra các bạn xem thêm phân tích Lời tiễn dặn.

Dàn ý nghị luận Lời tiễn dặn

1. Mở bài

- Giới thiệu đôi nét về tác giả, bài thơ "Lời tiễn dặn".

- Thể hiện tình cảm chân thành, thiết tha sâu nặng của chàng trai đối với người yêu, và khát vọng yêu đương vượt qua những rào cản phong kiến khắt khe, vô lý.

2. Thân bài

a. Hình dung của chàng trai về tâm trạng của cô gái khi về nhà chồng:

- Xót xa, đau khổ vì rơi vào một cuộc hôn nhân không tình yêu.

- Đau xót, day dứt mối tình đẹp của đời mình.

b. Tâm trạng và lời tiễn dặn của chàng trai:

* Tâm trạng của chàng trai khi tiễn người yêu về nhà chồng:

-Quyến luyến, bịn rịn chẳng muốn xa rời.

-Bất lực, đầy rối bời khi nhìn người yêu cứ ngày một dần xa.

*Lời tiễn dặn ở phần 1 (Từ đầu "Quảy gánh..." đến "...goá bụa về già"):

-Tình yêu của chàng trai đối với cô gái là vĩnh cửu thể hiện qua việc lấy khoảng thời gian từ đầu mùa (mùa xuân) đến cuối mùa (mùa đông).

- Khẳng định mãi mãi chờ đợi cô gái cho đến ngày được ở bên nhau.

=> Tình yêu vĩnh hằng, sâu sắc vượt thời gian.

c. Lời tiễn dặn ở phần 2 (Phần còn lại):

- Sau lời dặn sẽ mãi chờ đợi, thì giờ đây là lời khẳng định quyết tâm cùng nhau cố gắng vượt mọi rào cản để được ở cạnh nhau.

- Lời an ủi, động viên, kèm với những hành động ân cần quan tâm, chăm sóc (đầu bù anh chải, tóc rối anh búi, làm ống thuốc em uống khỏi đau..) → Xót xa, bất lực nhìn người yêu bị hành hạ, đánh đập.

=> Tình yêu sâu sắc, thủy chung, kiên định, quyết tâm cùng nhau vượt mọi trở ngại để được ở bên người yêu.

3. Kết bài

- Khẳng định tình yêu chân thành, sâu sắc bền bỉ của chàng trai đối với cô gái dù ở bất cứ hoàn cảnh nào.

- Lời tiễn dặn cũng đồng thời là lời phản kháng mạnh mẽ của hai nhân vật trong tác phẩm nói riêng, và của các cặp đôi dân tộc Thái khi xưa luôn khát vọng tự do yêu đương, sống hạnh phúc với người mình yêu thương.

Nghị luận Lời tiễn dặn - Mẫu 1

"Tôi với em cuộc tình hai lối rẽ
Như sao trời chỉ soi sáng đêm đen".

Tình yêu là những gì thiêng liêng nhất, đẹp nhất của cuộc sống này mà loài người may mắn được tạo hóa ban tặng. Bởi nó là thứ vô giá, nên không phải ai cũng dễ dàng có được. Trong xã hội phong kiến, bao người khao khát có được tình yêu, chỉ mong mỏi một điều giản đơn rằng được ở cạnh người mình yêu, để rồi đối mặt với hiện thực là không thể. Những con người ấy chỉ biết âm thầm quan sát, dõi theo bước chân của người yêu và luôn cố gắng vượt qua mọi trắc trở để giành lại hạnh phúc của mình. Đó cũng chính là chủ đề và nội dung chính của truyện thơ "Lời tiễn dặn" của dân tộc Thái, truyện đã bộc lộ rõ nét tâm trạng đau khổ, bất lực, ngậm ngùi của một chàng trai khi tiễn bước người yêu về nhà chồng, và khao khát cùng nhau vượt bao sóng gió để được đoàn tụ bên nhau.

"Tiễn dặn người yêu" (nguyên văn tiếng Thái: Xống chụ xon xao) là một trích đoạn trong truyện thơ đặc sắc, tiêu biểu nhất của dân tộc Thái giữa một kho tàng văn học các dân tộc thiểu số. Truyện thơ là những truyện dài kể bằng thơ, có sự kết hợp ăn ý, hài hòa giữa hai yếu tố tự sự và trữ tình. Một trong hai chủ đề nổi bật của thể loại này là khát vọng tự do yêu đương và hạnh phúc lứa đôi. Và cốt truyện mang chủ đề thường trải qua ba cột mốc như sau: Đôi nam nữ yêu nhau tha thiết- Tình yêu bị ngăn cấm rồi tan vỡ, đau khổ - Tìm mọi cách vượt lên tình cảnh ngang trái để được ở cạnh nhau (bằng cách chết cùng nhau hoặc cùng nhau vượt khó khăn để được bên nhau).Và bài thơ "Lời tiễn dặn" có kết thúc theo cách thứ hai.

Một trong những điều đau khổ nhất trong cuộc đời là không thể cùng sống hạnh phúc với người mình yêu. Đó cũng chính là tâm trạng, nỗi khổ tâm của cô gái trong truyện, được chàng trai cảm nhận với cả tấm lòng. Cô gái bịn rịn, lưu luyến, không muốn xa rời người yêu qua những hành động cụ thể:

"Vừa đi vừa ngoảnh lại,
Vừa đi vừa ngoái trông,
Chân bước xa lòng càng đau nhớ.
Em tới rừng ớt ngắt lá ớt ngồi chờ,
Tới rừng cà ngắt lá cà ngồi đợi,
Tới rừng lá ngón ngóng trông".

Những hành động "ngoảnh lại, ngoái trông" chẳng phải bộc lộ rõ chúng ta đang chờ đợi một ai đó sao? Đúng vậy nàng đang chờ đợi được gặp mặt chàng trước khi trở thành vợ của một người khác. Kèm theo đó, là một loạt hành động tiếp theo (ngắt lá ớt, ngắt lá cà) mục đích duy nhất chỉ là muốn chờ đợi người yêu. Qua mỗi cánh rừng đều dừng lại để ngắt lá, người con gái muốn níu kéo thời gian dài ra, khát khao muốn được gặp lại người yêu thêm chút nữa. Tất cả những điều đó qua ánh mắt, qua hành động thể hiện rõ tâm trạng đau khổ, nỗi lòng xót xa, quyến luyến không muốn rời xa, kết thúc mối tình tuyệt đẹp của mình.

Thông thường, những người khi yêu nhau thì sẽ có một mối tương thông là thần giao cách cảm. Có lẽ, chàng trai cảm nhận được người yêu đang cần mình, như hai người đã hẹn nhau từ trước, chàng trai đã tới những nơi người yêu mình từng đi qua:

"Anh tới nơi, em bẻ lá xanh em ngồi;
Được nhủ đôi câu, anh mới đành lòng quay lại,
Được dặn đôi lời, anh yêu em mới chịu quay đi".

Lời tiễn dặn nghe sao mà da diết, day dứt quá. Anh cũng như chị, cũng muốn níu dài thêm những giây phút bên nhau nên mới cố tình dặn dò thêm đôi ba câu để được gần chị đôi chút. Ngôn ngữ xưng hô của người Thái nghe sao mà ngọt ngào quá. Anh xưng "anh yêu em ý nói anh yêu của em" và anh cũng gọi chị là "người đẹp anh yêu" ngay từ câu thứ hai của bài thơ, thể hiện tình yêu anh dành cho chị vẫn còn nguyên vẹn, vẫn mặn nồng, sâu sắc dù cho giờ đây chị đã cất bước theo chồng.

Dĩ nhiên khi yêu ai đó ngoài việc muốn được ở bên nhau còn luôn mong muốn lúc nào cũng cảm nhận được có người yêu ở bên để đỡ phải nhung nhớ. Và người Thái cũng thế nên mới có một phong tục như sau:

"Xin hãy cho anh kề vóc mảnh,
Quấn quanh vai ủ lấy hương người,
Cho mai sau lửa xác đượm hơi
Một lát bên em thay lời tiễn dặn!"

Theo phong tục hỏa táng của người dân tộc Thái xưa, khi con người chết đi linh hồn muốn siêu thoát cần có hương của người mà mình yêu thương nhất. Vì thế, chàng trai nghĩ rằng không lấy được người mình yêu coi như rằng cả đời này sẽ không có ai yêu, vì vậy trong giây phút này, khi chàng còn gần nàng thì muốn được quấn lấy, gần sát nàng để mong còn lưu luyến hương thơm của người yêu để sau khi chết sẽ không trở thành kẻ cô đơn, lạc lõng.

Ai mà không mong sau khi lấy được người mình yêu thì có thể cùng nhau xây dựng một tổ ấm viên mãn, hạnh phúc bên bạn đời. Thế nhưng, có mấy người đàn ông nào được như anh, vì yêu chị mà tấm lòng vị tha, bao dung của anh đã vượt cả giới hạn thông thường:

"Con nhỏ hãy đưa anh ẵm,
Bé xinh hãy đưa anh bồng,
Cho anh bế con dòng, đừng ngượng,
Nựng con rồng, con phượng, đừng buồn".

Mất người yêu đã đành đằng này nhìn người yêu có con với một người khác, mà tình yêu của chàng trai đối với cô gái không hề thuyên giảm, thể hiện qua hành động anh bế bồng đứa con không phải của mình vô cùng nâng niu, âu yếm và đầy tình thương. Có thể thấy, tất cả những gì liên quan đến chị, thì anh vô cùng trân trọng mà hết lòng yêu thương. Sự vị tha, bao dung ấy là bằng chứng cho tình yêu bền vững, kiên định mặc cho giờ đây cô đã tay bồng, tay mang.

Kết thúc phần một, là lời thề nguyền vô cùng chắc chắn với người con gái anh yêu:

"Đôi ta yêu nhau, đợi tới tháng Năm lau nở,
Đợi mùa nước đỏ cá về,
Đợi chim tăng ló hót gọi hè.
Không lấy được nhau mùa hạ, ta sẽ lấy nhau mùa đông,
Không lấy được nhau thời trẻ, ta sẽ lấy nhau khi goá bụa về già".

Lời thề nguyền vô cùng chắc chắn thể hiện qua thời gian cụ thể, những hình ảnh vô cùng trữ tình ngọt ngào minh chứng cho tình yêu sắt đá của anh dành cho chị. Qua cách lấy mốc thời gian từ đầu đến cuối năm (mùa xuân đến mùa đông) đó chính là một quãng đời người, cụ thể là cuộc đời của anh ngoài chị ra sẽ không yêu bất cứ ai khác. Tiếp đến là cột mốc từ "thời trẻ đến khi "góa bụa về già". Đối với chàng trai việc đến với nhau không bao giờ là muộn, vì thế nếu tuổi thanh xuân không được ở bên nhau thì khi "đầu bạc rang long" ta sẽ đoàn tụ. Bên cạnh đó, tác giả đã sử dụng nghệ thuật điệp cấu trúc "Không lấy được nhau...ta sẽ lấy nhau" khẳng định sự quyết tâm đến cùng, sẽ tìm mọi cách để được ở bên người anh yêu.

Khi yêu người ta luôn mong muốn có thể khiến cho người yêu luôn hạnh phúc. Thế nhưng chàng trai này đã không thể làm được điều đó. Đó chính là nỗi đau khổ, luôn dằn xé trong tâm tư của chàng trai khi chứng kiến cô gái bị đánh đập, hành hạ ngay trước mắt, giờ đây anh chỉ còn có thể làm một việc duy nhất là chăm sóc, an ủi bên cô trong giai đoạn cay đắng này:

Dậy đi em, dậy đi em ơi!
Dậy rũ áo kẻo bọ,
Dậy phủi áo kẻo lấm!
Đầu bù anh chải cho,
Tóc rối đưa anh búi hộ!
Anh chặt tre về đốt gióng đầu,
Chặt tre dày, anh hun gióng giữa,
Lam ống thuốc này em uống khỏi đau".

Vì muốn một lòng chung thủy son sắt với người yêu, nên có lẽ cô gái đã phản kháng, làm trái với đạo lý của một người con dâu, chỉ để mong bị đuổi, trả về nhà, đoàn tụ với người yêu. Đương nhiên, cô phải trả giá cho những điều đó. Cô bị đánh đập, hành hạ, và bị đối xử như người ở trong nhà. Tất cả những việc cô làm, chàng trai đều hiểu hết, giờ đây trong chàng là một nỗi xót xa, bất lực cùng cực, chỉ còn có thể đứng đằng sau mà vỗ về, an ủi, tận tình chăm sóc sau những trận đòn roi của gia đình chồng.

Không phải chỉ có một mình cô gái đang chiến đấu, đấu tranh để được quay về bên chàng trai, anh muốn nói với cô rằng dù cho có chuyện gì xảy ra thì cô sẽ không một mình, luôn có anh ở bên cô cùng cô vượt qua mọi sóng gió:

"Tơ rối đôi ta cùng gỡ,
Tơ vò ta vuốt lại quay guồng;
Quay lại guồng gỗ tốt cán thuôn,
Về với người ta thương thuở cũ".

Những hình ảnh "tơ rối ta cùng gỡ, tơ vò vuốt lại" là minh chứng cho câu hứa chàng sẽ cùng người yêu đối mặt mọi sóng gió, luôn là chỗ dựa vững chắc cho cô mỗi khi gặp trắc trở.

Sức chịu đựng của con người là có giới hạn, tức nước thì vỡ bờ. Thực tế quá cay đắng, chàng trai quyết tâm muốn phá vỡ mọi quy tắc, giành lại người yêu được thể hiện qua những hình ảnh về cái chết:

"Chết ba năm hình còn treo đó;
Chết thành sông, vực nước uống mát lòng,
Chết thành đất, mọc dây trầu xanh thắm,
Chết thành bèo, ta trôi nổi ao chung,
Chết thành muôi, ta múc xuống cùng bát".

Chết là khi con người ta đã tới bước đường cùng, không thể làm gì được nữa, quá bức xúc với hiện thực cuộc sống. Nhưng cặp đôi này lại không lựa chọn phương án đó mà trái ngược là thái độ quyết tâm sống hạnh phúc, sống mạnh mẽ, cùng nhau phá vỡ rào cản xã hội phong kiến khắt khe để đi đến con đường tình yêu của hai người. Sử dụng hình ảnh cái chết, chỉ để càng khẳng định sức sống mãnh liệt, muốn đoàn tụ bên nhau của hai người.

"Có công mài sắt, có ngày nên kim". Kiên trì mài giũa tình yêu cùng với niềm tin tưởng tuyệt đối sẽ đem đến niềm tin về cái kết có hậu như một câu chuyện cổ tích ngọt ngào:

Đôi ta yêu nhau, tình Lú - Ủa mặn nồng,
Lời đã trao thương không lạc mất;
Như bán trâu ngoài chợ,
Như thu lúa muôn bông.
Lòng ta thương nhau trăm lớp nghìn trùng,
Bền chắc như vàng, như đá.
Yêu nhau, yêu trọn đời gỗ cứng,
Yêu nhau, yêu trọn kiếp đến già,
Ta yêu nhau tàn đời gió, không rung không chuyển,
Người xiểm xui, không ngoảnh không nghe".

Bằng biện pháp tu từ so sánh, tác giả đã khiến cho ta thêm biết được các phong tục, tập quán vô cùng đặc sắc của người Thái, và những câu chuyện tình yêu ngọt ngào của các cặp đôi dân tộc Thái. Sau bao sóng gió, nỗ lực giành lấy hạnh phúc, cuối cùng hai người đã đoàn tụ, được sống bên nhau trọn vẹn. Sức mạnh tình yêu chân chính sẽ khiến cho họ có một kết thúc vô cùng có hậu.

Cái kết của họ chính là niềm tin vào một tình yêu chân chính. Nó có thể khiến những điều tưởng chừng không thể thành có thể. Họ sẽ cùng nhau vượt qua mọi gian nan, biến cố của cuộc đời này để nhận lại những gì xứng đáng nhất. Chàng trai thực hiện được đúng lời hứa của mình bằng tất cả lòng yêu thương, sự tin tưởng, ý chí kiên định với tình yêu sắt đá của hai người. Câu chuyện của hai người là một bằng chứng sống của niềm tin vào tình yêu chân chính trong xã hội xưa khắc nghiệt. Thông qua đó, đoạn trích còn phản ánh một hiện thực khắc nghiệt chính là những phong tục, tập quán cổ hủ, lạc hậu khi xưa khiến cho tình yêu chân chính bị ngăn cấm, làm cho nhiều mối tình bị tan vỡ vì những định kiến khắt khe và vô lý của xã hội phong kiến miền núi. Đồng thời tác giả bày tỏ tiếng nói, khát vọng được tự do yêu đương, tự quyết định bạn đời, cuộc sống hôn nhân của các cặp đôi người Thái.

Nghị luận Lời tiễn dặn - Mẫu 2

Truyện thơ dân gian Việt Nam là thể loại rất đặc sắc và phong phú, thể hiện đời sống tinh thần và ước mơ cao đẹp của nhân dân ta. Trong kho tàng truyện thơ có một tác phẩm đặc sắc mang tên “Tiễn dặn người yêu”. Trong đó, đoạn trích “Lời tiễn dặn” đã thể hiện khao khát, ước muốn về tình yêu tự do, hạnh phúc của con người.

“Tiễn dặn người yêu” là truyện thơ cực kì nổi tiếng của người dân tộc Thái, có tên gốc là “Xống chụ xon xao”. Câu chuyện kể về một đôi nam nữ biết nhau từ khi còn tấm bé, họ yêu nhau say đắm. Đến tuổi trưởng thành, chàng trai vì quá nghèo nên không thể lấy cô gái, cô bị gả cho một gã con trai nhà giàu. Đoạn trích “Lời tiễn dặn” kể lại cảnh chàng trai đưa tiễn cô gái về nhà chồng và những ngày sau đó.

Đọc những câu thơ như:

“Vừa đi vừa ngoảnh lại
Vừa đi vừa ngoái trông
Chân bước xa lòng càng đau nhớ.
Em tới rừng ớt ngắt lá ớt ngồi chờ,
Tới rừng cà ngắt lá cà ngồi đợi,
Tới rừng lá ngón ngóng trông.”

Người đọc có thể thấy được nỗi đau chia lìa của đôi trai gái. Tuy yêu nhau nhưng họ phải rời xa nhau vì hoàn cảnh. Câu thơ cũng thể hiện trạng thái ngập ngừng, chần chừ như muốn kéo cho thời gian thêm dài, để cô gái có thể chờ được chàng trai mình yêu đến nói câu tạm biệt. Ớt, cà, lá ngón đều là cây có lá độc như muốn nói mỗi bước đi của cô gái đều chứa đầy nỗi đau đớn, xót xa. Chỉ trực chờ nếu chàng trai không đến, cô có thể dùng thứ thuốc độc ấy để rời xa nhân gian đầy khổ cực. Và cuối cùng chàng trai cũng đến, cô gái thỏa lòng “Anh tới nơi, em bẻ lá xanh em ngồi”. Họ trao cho nhau những lời động viên, hứa hẹn, dù cô gái có ra sao thì chàng trai vẫn một lòng chung thủy. Thế nên “Được nhủ đôi câu, anh mới đành lòng quay lại/ Được dặn đôi lời, anh yêu em mới chịu quay đi”.

“Xin hãy cho anh kề vóc mảnh
Quấn quanh vai ủ lấy hương người,
Cho mai sau lửa xác đượm hơi
Một lát bên em thay lời tiễn dặn!”

Sau khi chờ cô gái chờ được chàng trai, hai người cùng ngồi bên nhau nói đôi lời tiễn dặn. Khi hai người ở bên nhau, họ chẳng cần nói gì. Ngôn ngữ dường như trở nên thừa thãi. Họ lặng lẽ ngồi kề cạnh nhau, để cho hương thơm của người con gái quấn quýt, hòa quyện vào người con trai. Dù cho sau này anh có chết đi, bị hỏa táng theo tập tục thì hương thơm của người con gái anh yêu sẽ mãi ở bên anh. Tình yêu của người con trai dành cho cô gái ấy dường như đã trở thành bất tử, đến khi không còn trên thế giới này nữa anh vẫn muốn mang theo. Ấy vậy mà họ phải xa lìa nhau vì hoàn cảnh, vì cha mẹ cô gái chê anh nghèo nàn. Sự bất công trong tập tục cổ hủ khiến cho đôi lứa lìa xa, tình yêu tan vỡ. Và như để phản kháng lại điều đó, hai người cùng thề nguyền, hẹn ước trăm năm với nhau. Tình yêu của đôi trẻ gắn liền với thiên nhiên của bản làng, kéo dài xuyên suốt theo từng năm từng tháng. Thời gian từ mùa hạ đến mùa đông chỉ một vòng tuần hoàn khép kín không bao giờ kết thúc, và tình yêu của họ cũng sẽ đi theo vòng tuần hoàn vĩnh cửu ấy. Dù không được ở bên nhau nhưng họ vẫn dành cho nhau sự thủy chung, trân trọng, đợi lúc về già lại được kề cạnh nhau.

“Đôi ta yêu nhau, đợi tới tháng Năm lau nở,
Đợi mùa nước đỏ cá về,
Đợi chim tăng ló hót gọi hè.
Không lấy được nhau mùa hạ, ta sẽ lấy nhau mùa đông,
Không lấy được nhau thời trẻ, ta sẽ lấy nhau khi góa bụa về già”.

Tuy không còn được ở bên nhau nữa nhưng tình cảm của chàng trai dành cho cô gái vẫn luôn mặn nồng, tha thiết. Vì yêu cô, anh yêu luôn cả đứa con của cô với người chồng kia. Chàng trai thổ lộ:

“Con nhỏ hãy đưa anh ẵm
Bé xinh hãy đưa anh bồng
Cho anh bế con dòng, đựng ngượng
Nựng con rồng, con phượng đừng buồn.”

Anh gọi con của cô và chồng là “con dòng”, “con rồng, con phượng”. Trong mắt anh, miễn là con của cô, anh đều coi nó như vật báu mà nâng niu, yêu thương. Lòng cao thượng này của chàng trai đã chứng minh tình yêu của anh là chân thành và hoàn toàn trong sáng, không có bất cứ điều gì có thể ngăn trở được. Tuy cô gái đã về nhà chồng nhưng anh vẫn một mực bảo vệ, chăm sóc cô:

“- “Dậy đi em, dậy đi em ơi!
…
Lam ống thuốc này em uống khỏi đau”.

Khi cô gái bị nhà chồng ngược đãi, đánh đập, chàng trai đã xuất hiện để đỡ đần, chăm sóc cô. Từng lời nói, hành động dịu dàng, chứa đầy tình cảm yêu thương của chàng trai khiến người đọc run lên vì thương cho tình yêu của họ. Chàng trai đã nhẹ nhàng đỡ cô dậy, phủi lại tấm áo, chải mái tóc đã rối của cô rồi chặt che đun thuốc cho cô. Sau tất cả, anh lại là người đưa đôi tay giúp đỡ, che chở cho người mình yêu. Tất cả điều này đều thể hiện tình yêu chung thủy, bao dung, vị tha đầy cao thượng.

“Tơ rối đôi ta cùng gỡ
…
Người xiểm xui, không ngoảnh không nghe.”

Chàng trai đã khẳng định sẽ luôn bên cạnh, yêu thương và giúp đỡ cô gái. Thậm chí, nếu cùng đường, hai người có thể cùng nhau đồng quy vu tận. Cái chết trong bài thơ không thể hiện nỗi buồn mà ngược lại, nó là sự hóa thân cho những kiếp sống khác, để đôi trẻ được đoàn tụ, hạnh phúc bên nhau. Họ tin rằng chỉ cần một lòng gắn bó thủy chung, tình yêu của họ sẽ đơm hoa kết trái. Sức mạnh của tình yêu sẽ giúp cho những người có lòng đến bên nhau.

Trong đoạn trích “Lời tiễn dặn”, ngoài câu chuyện tình yêu trong sáng, thủy chung ra thì người đọc cũng thấy được rõ ràng các phong tục tập quán, nếp sinh hoạt hay cảnh sắc thiên nhiên của người đồng bào miền núi. Tất cả là do lối nói ví von, so sánh giàu hình ảnh, gợi nhiều liên tưởng thú vị đầy sức hấp dẫn. Đây cũng là một trong những lí do quan trọng giúp cho “Tiễn dặn người yêu” được đứng vào danh sách những tác phẩm truyện thơ nổi tiếng và xuất sắc bậc nhất trong kho tàng văn học dân gian.

Nghị luận Lời tiễn dặn - Mẫu 3

Tình yêu – một đề tài từng làm rung động trái tim biết bao người và ngân lên thành biết bao lời thơ nhân loại. Mỗi một nhà thơ tìm đến một cách biểu hiện khác nhau: một tình yêu mang yếu tố triết lý trong thơ Tago, một tình yêu nồng nàn đắm say trong thơ Puskin, một tình yêu rạo rực tràn đầy cảm xúc trong thơ Xuân Diệu và “Tiễn dặn người yêu” cũng là một trong số đó, tác phẩm nổi bật về phong cách sáng tác truyện thơ kết hợp rất nổi tiếng của dân tộc Thái. Những trắc trở trong tình yêu, trong hôn nhân đôi khi như thử thách nằm trên con đường dài dẫn đến hạnh phúc, mà chính những con người trong cuộc mới cảm nhận hết, đặc biệt tâm trạng từ phía người con trai - vế chủ động trong một cuộc tình mang đầy sâu sắc, da diết, được miêu tả rõ qua đoạn trích “Lời tiễn dặn”.

Truyện thơ là những truyện dài kể bằng thơ, có sự kết hợp ăn ý, hài hòa giữa hai yếu tố tự sự và trữ tình. Một trong hai chủ đề nổi bật của thể loại này là khát vọng tự do yêu đương và hạnh phúc lứa đôi. "Tiễn dặn người yêu" là truyện thơ của dân tộc Thái gồm 1846 câu thơ là lời của nhân vật trong cuộc kể lại câu chuyện tình yêu, hôn nhân của vợ chồng mình. Cốt truyện diễn ra theo ba chặng: Yêu nhau tha thiết - chia lìa, đau khổ - đoàn tụ hạnh phúc. Đoạn trích này đặc biệt hoàn toàn là lời của chàng trai, cùng tâm trạng đau đớn trên đường tiễn cô gái về nhà chồng, phải chứng kiến cảnh cô bị chính người chồng đánh đập, hình ảnh cô gái hiện lên gián tiếp trong lời nói chân thành của anh.

Điều đau khổ nhất trong tình yêu đó là người mình yêu ở cạnh bên mà không thể chạm vào, muốn quan tâm mà không thể nào quan tâm được. Đó là khi ở gần bên nhau, mà tồn tại một vách ngăn khoảng cách, mà bản thân của mỗi người không có cách nào để có thể vượt qua. Đó cũng chính là tâm trạng, nỗi khổ tâm của cô gái trong truyện, bịn rịn, lưu luyến, không muốn xa rời người yêu:

Những hành động liên tiếp diễn ra "ngoảnh lại, ngoái trông" đã bộc lộ rõ nàng đang chờ đợi được gặp mặt chàng trước khi trở thành vợ của một người khác. Cấu trúc thơ “vừa đi vừa…” được lặp lại hai lần khiến người đọc liên tưởng đến sự day dứt, nặng nề trong bước chân của cô gái. Tình yêu ấy như đang níu đôi chân cô lại, không thể dứt khoát được do bị sức nặng trong lòng đè nén. Kèm theo đó, là một loạt hành động tiếp theo (ngắt lá ớt, ngắt lá cà) với mục đích duy nhất chỉ là muốn chờ đợi người yêu. Các từ ngữ được dùng với độ dày đặc, lặp đi lặp lại như biểu hiện tính đau khổ, nỗi lòng nhớ thương của cô gái, mãi mong người yêu nhưng chẳng thấy anh. Qua mỗi cánh rừng đều dừng lại để ngắt lá, người con gái muốn níu kéo thời gian dài ra, khát khao muốn được gặp lại người yêu thêm chút nữa. Những hành động diễn ra một cách vô định, thể hiện rõ tâm trạng đau khổ, nỗi lòng xót xa, quyến luyến không muốn rời xa, kết thúc mối tình tuyệt đẹp của mình. Cách mô tả đó chứng tỏ chàng trai rất thấu hiểu tình cảm của cô gái. Hai người có chung một cảm nhận khi phải xa nhau: bịn rịn, quyến luyến , đau khổ khi phải chia lìa.

Trong giây phút ấy, phải chăng nhờ tiếng gọi của hai trái tim đồng điệu mà chàng trai đã cảm nhận được người yêu đang cần mình, như hai người đã hẹn nhau từ trước, chàng trai đã tới những nơi người yêu mình từng đi qua:

"Anh tới nơi, em bẻ lá xanh em ngồi;
Được nhủ đôi câu, anh mới đành lòng quay lại,
Được dặn đôi lời, anh yêu em mới chịu quay đi"

Lời tiễn dặn nghe sao mà da diết, day dứt quá. Lúc tiễn đưa này, anh – người đàn ông dân tộc Thái ấy, với những cử chỉ thân mật, tình cảm tuyệt vời, trước người con gái mình yêu, hoàn cảnh éo le hiện tại, anh cũng như chị, cũng muốn níu kéo thời gian giây phút ngắn ngủi được ở bên chị. Ngôn ngữ xưng hô của người Thái nghe sao mà ngọt ngào quá. Anh xưng "anh yêu em ý nói anh yêu của em" và anh cũng gọi chị là "người đẹp anh yêu" ngay từ câu thứ hai của bài thơ, thể hiện tình yêu anh dành cho chị vẫn còn nguyên vẹn, vẫn mặn nồng, sâu sắc dù cho giờ đây chị đã cất bước theo chồng.

Không ít người sống phụ thuộc trong tình cảm, thậm chí “hòa tan” cả vào người mà họ yêu. Họ luôn muốn lúc nào người ấy cũng phải đâu đó bên cạnh mình và nghĩ về mình. Và người Thái cũng thế nên mới có một phong tục như sau:

"Xin hãy cho anh kề vóc mảnh,
Quấn quanh vai ủ lấy hương người,
Cho mai sau lửa xác đượm hơi
Một lát bên em thay lời tiễn dặn!"

"Con nhỏ hãy đưa anh ẵm,
Bé xinh hãy đưa anh bồng,
Cho anh bế con dòng, đừng ngượng,
Nựng con rồng, con phượng, đừng buồn".

Biết bao nhiêu lý do thực tại như đang chống lại tình yêu của anh, nhưng tình yêu của chàng trai đối với cô gái không hề thuyên giảm, không những chỉ yêu mình chị, còn dành cả tình yêu luôn cả đứa con riêng của cô gái. Đó là cách thể hiện tình yêu cao cả, anh yêu tất cả những gì thuộc về cô gái và sẵn sàng chia sẻ những khó khăn trong sinh hoạt đời thường. Chàng trai này cũng giống với nhân vật trong ca dao người Việt:

“Con mình những trấu cùng tro
Ta đi gánh nước rửa cho con mình”

Những tình cảm chân thành, cao đẹp đó càng là cái cớ để họ đến với nhau. Và lời thề nguyền được bộc bạch đầy quyết tâm với người con gái anh yêu, với tình yêu sắt đá của hai người:

Chàng trai một lần nữa nhấn mạnh hoàn cảnh chia ly đau khổ của mình. Sau những tháng ngày phiêu bạt làm việc để có thể kiếm tiền trở về quê hương, điều anh mong muốn nhất chính là lấy người mình yêu. Tuy nhiên hiện thực nghiệt ngã đã khiến họ mới gặp gỡ đã đến hồi chia xa. Chàng trai đã tạc lên trời đất và khắc ghi trong lòng mình lời thề tình yêu son sắt. Đoạn thơ đã trở thành một trong những lời bày tỏ tình yêu hay nhất trong văn học Việt Nam.Chàng trai quyết tâm chờ đợi, không quản sự cách trở của thời gian và không gian. Họ đợi nhau từ mùa lau nở, mùa lũ về lại đến mùa hè chim tăng ló hót. Tiếp đến là cột mốc từ "thời trẻ đến khi "góa bụa về già". Đối với chàng trai việc đến với nhau không bao giờ là muộn, vì thế nếu tuổi thanh xuân không được ở bên nhau thì khi "Đầu bạc răng long" ta sẽ đoàn tụ. Bên cạnh đó, tác giả dân gian đã sử dụng nghệ thuật điệp cấu trúc "Không lấy được nhau...ta sẽ lấy nhau..." khẳng định sự quyết tâm đến cùng, sẽ tìm mọi cách để được ở bên người anh yêu.

Trong tình yêu không phải bao giờ cũng đong đầy cảm xúc yêu đương, nồng cháy, thiết tha mà đằng sau nỗi yêu thương, mong nhớ, gần gũi là sự biệt ly, chia cách. Và ở đây, đó chính là nỗi đau khổ, luôn dằn xé trong tâm tư của chàng trai khi chứng kiến cô gái bị đánh đập, hành hạ ngay trước mắt, giờ đây anh chỉ còn có thể làm một việc duy nhất là chăm sóc, an ủi bên cô trong giai đoạn cay đắng này:

“Dậy đi em, dậy đi em ơi!
Dậy rũ áo kẻo bọ,
Dậy phủi áo kẻo lấm!
Đầu bù anh chải cho,
Tóc rối đưa anh búi hộ!
Anh chặt tre về đốt gióng đầu,
Chặt tre dày, anh hun gióng giữa,
Lam ống thuốc này em uống khỏi đau"

Anh vực cô dạy không chỉ về thể xác, còn về cả tinh thần, giúp cô có ý chí, nghị lực để sống tiếp quãng đường khó khăn này, anh muốn nói với cô rằng dù cho có chuyện gì xảy ra thì cô sẽ không một mình, luôn có anh ở bên cô cùng cô vượt qua mọi sóng gió:

"Tơ rối đôi ta cùng gỡ,
Tơ vò ta vuốt lại quay guồng;
Quay lại guồng gỗ tốt cán thuôn,
Về với người ta thương thuở cũ"

Những hình ảnh "tơ rối ta cùng gỡ, tơ vò vuốt lại" là minh chứng cho câu hứa chàng sẽ cùng người yêu đối mặt mọi sóng gió, luôn là chỗ dựa vững chắc cho cô mỗi khi gặp trắc trở. Nhưng sức chịu đựng của con người là có giới hạn, tức nước thì vỡ bờ. Thực tế quá cay đắng, chàng trai quyết tâm muốn phá vỡ mọi quy tắc, giành lại người yêu được thể hiện qua những hình ảnh về cái chết:

"Chết ba năm hình còn treo đó
Chết thành sông, vực nước uống mát lòng,
Chết thành đất, mọc dây trầu xanh thắm,
Chết thành bèo, ta trôi nổi ao chung,
Chết thành muôi, ta múc xuống cùng bát".

Chết là khi con người ta đã tới bước đường cùng, không thể làm gì được nữa, quá bức xúc với hiện thực cuộc sống. Những cặp đôi này lại không lựa chọn phương án đó mà trái ngược là thái độ quyết tâm sống hạnh phúc, sống mạnh mẽ, cùng nhau phá vỡ rào cản xã hội phong kiến khắt khe để đi đến con đường tình yêu của hai người. Sử dụng hình ảnh cái chết, chỉ để càng khẳng định sức sống mãnh liệt, muốn đoàn tụ bên nhau của hai người đã làm ta liên tưởng đến những vần thơ của Xuân Diệu:

“Phút gần gũi cũng như giờ chia biệt
Tưởng trăng tàn, hoa tạ với hồn tiêu,
Vì mấy khi yêu mà chắc được yêu!
Yêu, là chết ở trong lòng một ít.”

Có người nói: Tình yêu là một loại trách nhiệm. Trách nhiệm này, trải dài suốt một đời. Trong biển người mênh mông vô tận, có thể gặp một người chính là nhân duyên, nên khi quyết định gắn kết thì đừng tùy tiện buông tay. Và liệu rằng kiên trì mài giũa tình yêu cùng với niềm tin tưởng tuyệt đối sẽ đem đến niềm tin về cái kết có hậu như một câu chuyện cổ tích ngọt ngào?

Cái kết của họ chính là niềm tin vào một tình yêu chân chính. Nó có thể khiến những điều tưởng chừng không thể thành có thể. Họ sẽ cùng nhau vượt qua mọi gian nan, biến cố của cuộc đời này để nhận lại những gì xứng đáng nhất. Câu chuyện của hai người là một bằng chứng sống của niềm tin vào tình yêu chân chính trong xã hội xưa khắc nghiệt. Lời tiễn dặn cũng mang ý nghĩa sâu xa là sự tố cáo lên những cổ hủ, tập quán lạc hậu của người dân, đã làm họ dần mất dần đi sự tự do trong tình yêu, mất tính phản kháng. Đồng thời tác giả bày tỏ tiếng nói, khát vọng được tự do yêu đương, tự quyết định bạn đời, cuộc sống hôn nhân của các cặp đôi người Thái.

Chia sẻ bởi: