Bài tập cân bằng phương trình hóa học lớp 8 Ôn tập Hóa học 8

Bài tập cân bằng phương trình hóa học lớp 8 tổng hợp kiến thức lý thuyết về cách cân bằng phương trình hóa học, các dạng bài tập kèm theo lời giải chi tiết và 6 bài tập tự luyện. Qua đó giúp các bạn học sinh lớp 8 có thêm nhiều tài liệu học tập củng cố kiến thức để học tốt phân môn Hóa học.

Bài tập về cân bằng phương trình hóa học được trình bày dưới dạng File Word rất đẹp mắt, các thầy cô, em học sinh tải về ôn luyện đề rất dễ dàng. Đây cũng là tài liệu rất hay để các bạn ôn luyện củng cố kiến thức Hóa học nhanh chóng dễ dàng hơn và có hệ thống. Vậy sau đây là nội dung chi tiết Bài tập về cân bằng phương trình hóa học, mời các bạn cùng theo dõi. Bên cạnh đó các bạn xem thêm Bài tập viết công thức hóa học lớp 8, Công thức Hóa học lớp 8, 300 câu hỏi trắc nghiệm môn Hóa học lớp 8.

I. Cân bằng phương trình hóa học là gì?

Trong phản ứng hóa học, cân bằng hóa học là trạng thái mà cả chất phản ứng và sản phẩm đều có nồng độ không có xu hướng thay đổi theo thời gian, do đó không có sự thay đổi có thể quan sát được về tính chất của hệ thống. Thông thường, trạng thái này có kết quả khi phản ứng thuận tiến hành với tốc độ tương tự như phản ứng nghịch. Tốc độ phản ứng của các phản ứng thuận và nghịch thường không bằng không, nhưng bằng nhau. Do đó, không có thay đổi nào về nồng độ của chất phản ứng và (các) sản phẩm phản ứng. Trạng thái như vậy được gọi là trạng thái cân bằng động

II. Cách cân bằng phương trình hóa học

Bước 1: Thiết lập sơ đồ phản ứng

Bước 2: Cân bằng số nguyên tử của mỗi nguyên tố

Bước 3: Viết phương trình hóa học.

Một số phương pháp cân bằng cụ thể

1. Phương pháp “chẵn - lẻ”: thêm hệ số vào trước chất có chỉ số lẻ để làm chẵn số nguyên tử của nguyên tố đó.

Ví dụ 1: Cân bằng phương trình phản ứng sau

Al + HCl → AlCl₃ + H_2­

Ta chỉ việc thêm hệ số 2 vào trước AlCl3 để cho số nguyên tử Cl chẵn. Khi đó, vế phải có 6 nguyên tử Cl trong 2AlCl₃, nên vế trái thêm hệ số 6 trước HCl.

Al + 6HCl → 2AlCl₃ + H_2­

Vế phải có 2 nguyên tử Al trong 2AlCl₃, vế trái ta thêm hệ số 2 trước Al.

2Al + 6HCl → 2AlCl₃ + H₂­

Vế trái có 6 nguyên tử H trong 6HCl, nên vế phải ta thêm hệ số 3 trước H₂.

2Al + 6HCl → 2AlCl₃ + 3H₂

Ví dụ 2:

KClO₃ → KCl + O₂

Ta thấy số nguyên tử oxi trong O₂ là số chẵn và trong KClO₃ là số lẻ nên đặt hệ số 2 trước công thức KClO₃.

Ví dụ 2: 

Thiết lập phương trình phản ứng hóa học sau:

Fe(OH)₃ → Fe₂O₃ + H₂O

Gợi ý đáp án

Bước 1: Thiết lập sơ đồ phản ứng

Fe(OH)₃→ Fe₂O₃ + H₂O

Bước 2: Cân bằng số nguyên tử của nguyên tố/nhóm nguyên tử

Vế trái: 1 nguyên tử Fe, 3 nguyên tử O, 3 nguyên tử H

Vế trái: 2 nguyên tử Fe, 4 nguyên tử O, 2 nguyên tử H

Ta thấy ở vế trái số nguyên tử H bằng với số nguyên tử O, có thể làm chẵn số nguyên tử O hoặc H đều được

Ở đây ta lựa chọn làm chẵn số nguyên tử H trước, cân bằng số nguyên tử H hai vế, thêm hệ số 2 vào Fe(OH)₃ và hệ số 3 vào H₂O ta được:

2Fe(OH)₃ ------→ Fe₂O₃+ H₂O

Kiểm tra số nguyên tử Fe và O hai vế đã được cân bằng

Bước 3: Viết phương trình hóa học

2Fe(OH)₃ ------→ Fe₂O₃ + H₂O

Ví dụ 3

Thiết lập phương trình hóa học của phản ứng sau:

Al₂(SO₄)₃ + BaCl₂ → BaSO₄+ AlCl₃

Gợi ý đáp án

Bước 1: Thiết lập sơ đồ phản ứng

Al₂(SO₄)₃ + BaCl₂ -------→ BaSO₄ + AlCl₃

Bước 2: Cân bằng số nguyên tử của nguyên tố/nhóm nguyên tử

Vế trái: 2 nguyên tử Al. 3 nhóm SO_4, 1 nguyên tử Ba, 2 nguyên tử Cl

Vế phải: 1 nguyên tử Al, 1 nhóm SO₄, 1 nguyên tử B, 3 nguyên tử Cl

Làm chẵn số nhóm SO₄ là nhóm có nhiều nhất ở vế trái phản ứng, cân bằng số nhóm SO₄hai vế, thêm hệ số 3 vào BaSO₄ta được.

Al₂(SO₄)₃+ BaCl₂ -------→ 3BaSO₄ + AlCl₃

Cân bằng số nguyên tử Ba hai vế, thêm hệ số 3 vào BaCl₂ ta được

Al₂(SO₄)₃ + 3BaCl₂ -------→ 3BaSO₄ + AlCl₃

Cân bằng số nguyên tử Al hai vế, thêm hệ số 2 vào AlCl₃, ta được:

Al₂(SO₄)₃ + 3BaCl₂ -------→ 3BaSO₄ + 2AlCl₃

Bước 3: Viết phương trình hóa học

Al₂(SO₄)₃ + 3BaCl₂ → 3BaSO₄ + 2AlCl₃

2. Phương pháp đại số

Tiến hành thiết lập phương trình hóa học theo các bước dưới đây:

Bước 1: Đưa các hệ số hợp thức a, b, c, d, e, f, … vào trước các công thức hóa học biểu diễn các chất ở cả hai vế của phản ứng.

Bước 2: Cân bằng số nguyên tử ở 2 vế của phương trình bằng một hệ phương trình chứa các ẩn là các hệ số a, b, c, d, e, f, g….

Bước 3: Giải hệ phương trình vừa lập để tìm các hệ số.

Bước 4: Đưa các hệ số vừa tìm vào phương trình phản ứng hóa học để hoàn thành phản ứng.

Ví dụ

Cu + H₂SO_{4 đặc, nóng} → CuSO₄ + SO₂ + H₂O (1)

Bước 1: Đặt các hệ số được kí hiệu là a, b, c, d, e vào phương trình trên ta có:

aCu + bH₂SO_{4 đặc, nóng} → cCuSO₄ + dSO₂ + eH₂O

Bước 2: Tiếp theo lập hệ phương trình dựa vào mối quan hệ về khối lượng giữa các chất trước và sau phản ứng, (khối lượng nguyên tử của mỗi nguyên tố ở 2 vế phải bằng nhau).

Cu: a = c (1)

S: b = c + d (2)

H: 2b = 2e (3)

O: 4b = 4c + 2d + e (4)

Bước 3: Giải hệ phương trình bằng cách:

Từ pt (3), chọn e = b = 1 (có thể chọn bất kỳ hệ số khác).

Từ pt (2), (4) và (1) => c = a = d = 1/2 => c = a = d = 1; e = b =2 (tức là ta đang quy đồng mẫu số).

Bước 4: Đưa các hệ số vừa tìm vào phương trình phản ứng, ta được phương trình hoàn chỉnh.

Cu + 2H₂SO_{4 đặc, nóng} → CuSO₄ + SO₂ + 2H₂O

III. Bài tập cân bằng phương trình hóa học

Dạng 1: Cân bằng các phương trình hóa học

1) MgCl₂ + KOH → Mg(OH)₂ + KCl

2) Cu(OH)₂ + HCl → CuCl₂ + H₂O

3) Cu(OH)₂ + H₂SO₄ → CuSO₄ + H₂O

4) FeO + HCl → FeCl₂ + H₂O

5) Fe₂O₃ + H₂SO₄ → Fe₂(SO₄)₃ + H₂O

6) Cu(NO₃)₂ + NaOH → Cu(OH)₂ + NaNO₃

7) P + O₂ → P₂O₅

8) N₂ + O₂ → NO

9) NO + O₂ → NO₂

10) NO₂ + O₂ + H₂O → HNO₃

11) Na₂O + H₂O → NaOH

12) Ca(OH)₂ + Na₂CO₃ → CaCO₃ + NaOH

13) Fe₂O₃ + H₂ → Fe + H₂O

14) Mg(OH)₂ + HCl → MgCl₂ + H₂O

15) FeI₃ → FeI₂ + I₂

16) AgNO₃ + K₃PO₄ → Ag₃PO₄ + KNO₃

17) SO₂ + Ba(OH)₂ → BaSO₃ + H₂O

18) Ag + Cl₂ → AgCl

19) FeS + HCl → FeCl₂ + H₂S

20) Pb(OH)₂ + HNO₃ → Pb(NO₃)₂ + H₂O

Đáp án

1) MgCl₂ + 2KOH → Mg(OH)₂ + 2KCl

2) Cu(OH)₂ + 2HCl → CuCl₂ + 2H₂O

3) Cu(OH)₂ + H₂SO₄ → CuSO₄ + 2H₂O

4) FeO + 2HCl → FeCl₂ + H₂O

5) Fe₂O₃ + 3H₂SO₄ → Fe₂(SO₄)₃ + 3H₂O

6) Cu(NO₃)₂ + 2NaOH → Cu(OH)₂ + 2NaNO₃

7) 4P + 5O₂ → 2P₂O₅

8) N₂ + O₂ → 2NO

9) 2NO + O₂ → 2NO₂

10) 4NO₂ + O₂ + 2H₂O → 4HNO₃

11) Na₂O + H₂O → 2NaOH

12) Ca(OH)₂ + Na₂CO₃ → CaCO₃ + 2NaOH

13) Fe₂O₃ + 3H₂ → 2Fe + 3H₂O

14) Mg(OH)₂ + 2HCl → MgCl₂ + H₂O

15) 2FeI₃ → 2FeI₂ + I₂

16) 3AgNO₃ + K₃PO₄ → Ag₃PO₄ + 3KNO₃

17) SO₂ + Ba(OH)₂ → BaSO₃ + H₂O

18) 2Ag + Cl₂ → 2AgCl

19) FeS + 2HCl → FeCl₂ + H₂S

20) Pb(OH)₂ + 2HNO₃ → Pb(NO₃)₂ + 2H₂O

Dạng 2. Chọn hệ số và công thức hóa học phù hợp điền vào dấu hỏi chấm trong phương trình hóa học

a) Al₂O₃ + ? → ?AlCl₃ + ?H₂O

b) H₃PO₄ + ?KOH → K₃PO₄ +?

c) ?NaOH + CO₂ → Na₂CO₃ + ?

d) Mg + ?HCl → ? +?H₂

e) ? H₂ + O₂ → ?

f) P₂O₅ +? → ?H₃PO₄

g) CaO + ?HCl → CaCl₂ + H₂O

h) CuSO₄ + BaCl₂ → BaSO₄ + ?

Đáp án

a) Al₂O₃ + 6HCl → 2AlCl₃ +3H₂O

b) H₃PO₄ + 3KOH → K₃PO₄ + 3H₂O

c) 2NaOH + CO₂ → Na₂CO₃ + H₂O

d) Mg + 2HCl → MgCl₂ + H₂

e) 2H₂ + O₂ → 2H₂O

f) P₂O₅ + 3H₂O → 2H₃PO₄

g) CaO + 2HCl → CaCl₂ + H₂O

h) CuSO₄ + BaCl₂ → BaSO₄ + CuCl₂

Dạng 3. Lập sơ đồ nguyên tử và cho biết số phân tử mỗi chất sau phản ứng hóa học

Cho sơ đồ của các phản ứng sau:

a) Na + O₂ → Na₂O

b) P₂O₅ + H₂O → H₃PO₄

c) HgO → Hg + O₂

d) Fe(OH)₃ → Fe₂O₃ + H₂O

Lập phương trình hóa học và cho biết tỉ lệ số nguyên tử, số phân tử của các chất trong mỗi phản ứng

Lời giải: Đề bài khá khó hiểu, tuy nhiên cứ cân bằng phương trình hóa học thì mọi hướng đây sẽ rõ. Bài này đơn giản nên nhìn vào là có thể cân bằng được ngay nhé:

a) 4Na + O₂ → 2Na₂O

Tỉ lệ: số nguyên tử Na: số phân tử O₂: số phân tử Na₂O = 4 : 1 : 2. (Oxi không được để nguyên tố mà phải để ở dạng phân tử tương tự như hidro)

b) P₂O₅ + 3H₂O → 2H₃PO₄

Tỉ lệ: Số phân tử P₂O₅: số phân tử H₂O: số phân tử H₃PO₄ = 1 : 3 : 2.

c) 2HgO → 2Hg + O₂

Tỉ lệ: số phân tử HgO: số nguyên tử Hg: số phân tử O₂ = 2 : 2 : 1. (lý giải tương tự câu a), Oxi phải để ở dạng phân tử)

d) 2Fe(OH)₃ → Fe₂O₃ + 3H₂O

Tỉ lệ: số phân tử Fe(OH)₃ : số phân tử Fe₂O₃ : số phân tử H₂O = 2 : 1 : 3. (phương trình này chưa có điều kiện xúc tác nên phản ứng sẽ khó xảy ra hoặc xảy ra nhưng thời gian là khá lâu)

Dạng 4: Cân bằng PTHH hợp chất hữu cơ tổng quát

1) C_nH_2n + O₂ → CO₂ + H₂O

2) C_nH_{2n + 2} + O₂ → CO₂ + H₂O

3) C_nH_{2n - 2} + O₂ → CO₂ + H₂O

4) C_nH_{2n - 6} + O₂ → CO₂ + H₂O

5) C_nH_{2n + 2}O + O₂ → CO₂ + H₂O

Đáp án 

\(\begin{array}{l} 1) {C_n}{H_{2n}}\; + \left( {\frac{{3n}}{2}} \right){O_2}\; \to nC{O_2}\; + n\;{H_2}O\\ 2)\;{C_n}{H_{2n + 2}}\;\left( {\frac{{3n + 1}}{2}} \right) + {O_2}\;\; \to nC{O_2}\; + \left( {n + 1} \right){H_2}O\\ 3)\;{C_n}{H_{2n - 2}} + \left( {\frac{{3n - 1}}{2}} \right){O_2}\;\; \to \;\;nC{O_2}\; + \left( {n - 1} \right){H_2}O\\ 4)\;{C_n}{H_{2n - 6}}\; + \left( {\frac{{3n - 3}}{2}} \right){O_2}\;\; \to nC{O_2}\; + \left( {n - 3} \right){H_2}O\\ 5)\;{C_n}{H_{2n + 2}}O + \left( {\frac{{3n}}{2}} \right){O_2}\;\; \to nC{O_2} + \left( {n + 1} \right){H_2}O \end{array}\)

Dạng 5. Cân bằng các phương trình hóa học sau chứa ẩn

1) FexOy + H₂ → Fe + H₂O

2) FexOy + HCl → FeCl_2y/x + H₂O

3) FexOy + H₂SO₄ → Fe₂(SO₄)_2y/x + H₂O

4) M + H₂SO₄ → M₂(SO₄)_n + SO₂ + H₂O

5) M + HNO₃ → M(NO₃)_n + NO + H₂O

6) FexOy + H₂SO₄ → Fe₂(SO₄)_2y/x + SO₂ + H₂O

Đáp án

1) Fe_xO_y + yH₂ → xFe + yH₂O

2) Fe_xO_y + 2yHCl → xFeCl₂y/x + yH₂O

(3) 2Fe_xO_y+2yH₂SO₄ → xFe₂(SO₄)2y/x + 2yH₂O

4) 2M + 2nH₂SO₄ → M₂(SO₄)_n + nSO₂ +2nH₂O

5) M + 2nHNO₃ → M(NO₃)n + 2nNO + H₂O

Ghi chú đặc biệt: Phân tử không bao giờ chia đôi, do đó dù cân bằng theo phương pháp nào thì vẫn phải đảm bảo một kết quả đó là các hệ số là những số nguyên.

IV. Bài tập tự luyện cân bằng phương trình hóa học

Bài 1: Cân bằng phương trình hóa học sau

P + KClO₃ → P₂O₅ + KCl.

P + H₂ SO₄ → H₃PO₄ + SO₂ + H₂O.

S+ HNO₃ → H₂SO₄ + NO.

C₃H₈ + HNO₃ → CO₂ + NO + H₂O.

H₂S + HClO₃ → HCl + H₂SO₄.

H₂SO₄ + C ₂H₂ → CO₂ + SO₂ + H₂O.

Bài 2. Hoàn thành các phản ứng oxi hóa khử

FeS₂+ HNO₃→ NO + SO₄^2- + …

FeBr₂+ KMnO₄+ H₂SO₄ → …

Fe_xO_y+ H₂SO₄đ → SO₂ + …

Fe(NO₃)₂+ HNO₃l → NO + …

FeCl₃+ dd Na₂CO₃→ khí A#↑ + …

FeO + HNO₃→ Fe(NO₃)₃ + NO + …

FeSO₄+ KMnO₄+ H₂SO_4→ Fe₂(SO₄)₃+ MnSO₄ + K₂SO₄ + …

As₂S₃+ HNO₃(l) + H₂O → H₃AsO₄+ H₂SO₄+ NO + …

KMnO₄+ H₂C₂O₄+ H₂SO₄ → K₂SO₄ + MnSO₄ + CO₂ + H₂O

CuFeS₂+ O₂+ SiO₂ → Cu + FeSiO₃ + …

FeCl₃+ KI → FeCl₂+ KCl + I₂

AgNO₃+ FeCl₃→

MnO₄^–+ C₆H₁₂O₆+ H⁺ → Mn²⁺ + CO₂ + …

Fe_xO_y+ H⁺+ SO₄^2- → SO₂ + …

FeSO₄+ HNO₃→ NO + …

Al + HNO₃ → Al(NO₃)₃ + H₂O + NO₂

Fe + H₂SO₄ → Fe₂(SO₄)₃ + SO₂ + H₂O

Fe + HNO₃→ Fe(NO₃)₃ + NO₂ + H₂O

Fe + HNO₃ → Fe(NO₃)₃ + N₂O + H₂O

Cu + HNO₃ → Cu(NO₃)₂ + NO₂ + H₂O

Cu + HNO₃ → Cu(NO₃)₂ + N₂O + H₂O

Al + H₂O + NaOH → NaAlO₂ + H₂

Ag + HNO₃ → AgNO₃ + NO + H₂O

Mg + HNO₃ → Mg(NO₃)₂ + NO₂ + H₂O

Cu + H₂SO₄ → CuSO₄ + SO₂ + H₂O

Mg + HNO₃ → Mg(NO₃)₂ + NO + H₂O

Fe₃O₄ + HNO₃ → Fe(NO₃)₃ + NO + H2O

Al + HNO₃ → Al(NO₃)₃ + NO + H₂O

Fe₃O₄ + H₂SO₄ → Fe₂(SO₄)₃ + SO₂ + H₂O

FeO + H₂SO₄ → Fe₂(SO₄)₃ + SO₂ + H₂O

Fe₃O₄ + HNO₃ → Fe(NO₃)₃ + NO₂ + H₂O

KMnO₄ + HCl = KCl + MnCl₂ + Cl₂ + H₂O

Ag + HNO₃ → AgNO₃ + NO + H₂O

Zn + HNO₃ → Zn(NO₃)₂ + NO + H₂O

Zn + H₂SO₄ → ZnSO₄ + SO₂ + H₂O

Zn + HNO₃ → Zn(NO₃)₂ + NH₄NO₃ + H₂O

Zn + HNO₃ → Zn(NO₃)₂ + N₂ + H₂O

Zn + HNO₃ → Zn(NO₃)₂ + NO₂ + H₂O

Ag + HNO₃ → AgNO₃ + NO₂ + H₂O

AgNO₃ + H₂O + NH₃ + HCOOH → (NH₄)₂CO₃+ Ag + NH₄NO₃

Ag + H₂SO₄ → Ag₂SO₄ + SO₂ + H₂O

Ag + HNO₃ → AgNO₃ + NO₂ + H₂O

Mg + H₂SO₄ → MgSO₄ + H₂

Mg + HNO₃ → Mg(NO₃)₂ + NO₂ + H₂O

Mg + HNO₃ → Mg(NO₃)₂ + N₂O + H₂O

Mg + HNO₃ → Mg(NO₃)₂ + NH₄NO₃ + H₂O

Bài 3 : Cân bằng các phương trình phản ứng sau:

1/ Na + H₂O -> NaOH + H₂

2/ Fe₃O₄ + HCl -> FeCl₂+ FeCl₃ + H₂O

3/ Al₂O₃ + H₂SO₄ -> Al₂(SO₄)₃ + H₂O

4/ FeS₂ + O₂ -> Fe₂O₃ + SO₂

5/ KMnO₄ -> K₂MnO₄ + MnO₂ + O₂

6/ Fe(OH)₂ + O₂+ H₂O -> Fe(OH)₃

7/ Fe₃O₄ + CO -> Fe + CO₂

8/ Fe₃O₄ + H₂SO₄ -> FeSO₄ + Fe₂(SO₄)₃ + H₂O

9/ NO₂ + O₂ + H₂O -> HNO₃

Bài 4: Cân bằng các phương trình phản ứng sau:

1/ C₂H₂ + O₂ -> CO₂ + H₂O

2/ C₄H₁₀ + O₂ -> CO₂ + H₂O

3/ C_nH_2n+2 + O₂ -> CO₂ + H₂O

4/ C_nH_2n + O₂ -> CO₂ + H₂O

5/ C_nH_2n-2+ O₂ -> CO₂ + H₂O

6/ C_xH_y + O₂ -> CO₂ + H₂O

7/ C_xH_yO_z + O₂ -> CO₂ + H₂O

8/ CH₃COOH + O₂ -> CO₂ + H₂O

9/ (HO)₂C_nH_m(COOH)₂ + O₂ -> CO₂ + H₂O

10/ C_xH_yCOOH + O₂ -> CO₂ + H₂O

Bài 5: Cân bằng các phương trình phản ứng sau:

1/ Fe_xO_y + H₂ -> Fe + H₂O

2/ Fe_xO_y + CO -> Fe + CO₂

3/ Fe₂O_x +CO -> FeO + CO₂

4/ Fe_xO_y + HCl -> FeCl_2y/x + H₂O

5/ Fe_xO_y + H₂SO₄ -> FeSO₄ + Fe₂(SO₄)₃ + H₂O

Bài 6: Cân bằng các phương trình phản ứng sau:

1/ Fe + H₂SO_4đ.n -> Fe₂(SO₄)₃ + SO₂ + H₂O

2/ Fe + HNO_3(loãng) -> Fe(NO₃)₃ + NO + H₂O

3/ FeO + HNO₃ -> Fe(NO₃)₃ + NO + H₂O

4/ Fe₃O₄ + HNO₃ -> Fe(NO₃)₃ + NO + H₂O

5/ Al + HNO₃ -> Al(NO₃)₃ + N₂O + H₂O

6/ Fe_xO_y + HNO₃ -> Fe(NO₃)₃ + NO + H₂O

7/ Cu + HNO₃ -> Cu(NO₃)₂ + NO + H₂O

8/Al + HNO₃ -> Al(NO₃)₃ + NO₂ + H₂O

9/ Fe_xO_y + H₂SO_4đặc -> Fe(SO₄)₃ + SO₂ + H₂O

10/ Cu + HNO₃ -> Cu(NO₃)₂+ N₂ + H₂O

11/Al + HNO₃ -> Al(NO₃)₃ + N_aO_b + H₂O