Văn mẫu lớp 11: Vẻ đẹp sông Hương dưới góc nhìn văn hóa lịch sử (3 mẫu) Ai đã đặt tên cho dòng sông của Hoàng Phủ Ngọc Tường

Vẻ đẹp sông Hương dưới góc nhìn văn hóa lịch sử gồm 3 mẫu khác nhau cực hay, ấn tượng nhất, giúp các bạn lớp 11 có thêm nhiều gợi ý để viết văn hay.

TOP 3 bài phân tích sông Hương dưới góc nhìn lịch sử, văn hóa mà Download.vn giới thiệu dưới đây sẽ là tài liệu thiết thực đối với các em trong quá trình học tập, tự học và tự đọc để nâng cao mở rộng vốn cảm nhận văn học của mình thêm phong phú. Qua đó các em cảm nhận được vẻ đẹp riêng của dòng sông Hương. Ngoài ra các bạn xem thêm bài văn mẫu: mở bài Ai đã đặt tên cho dòng sông, Phân tích vẻ đẹp của dòng sông Hương khi ở thượng nguồn.

Vẻ đẹp sông Hương dưới góc nhìn thi ca, lịch sử

Qua cách cảm nhận độc đáo và lãng mạn, nhà văn đã coi sông Hương là cội nguồn sinh thành của nền âm nhạc cổ điển xứ Huế. Sự thơ mộng của sông Hương trong đêm, tiếng nước rơi trầm bổng từ những mái chèo khuya thánh thót khiến nhà văn liên tưởng đến “phiến trăng sầu” của Nguyễn Du trong những đêm dạo thuyền trên sông Hương, nhớ đến giai điệu du dương của Tứ đại cảnh, một bản nhạc cổ về Huế tương truyền do Tự Đức sáng tác. Theo cảm nhận chủ quan với rất nhiều thiên vị của tình yêu, Hoàng Phủ Ngọc Tường cho rằng có lẽ vẻ đẹp buồn lãng mạn của sông Hương là nguyên nhân của nhiều liên tưởng về mối quan hệ kỳ diệu giữa dòng sông đêm, bản nhạc và câu thơ Nguyễn Du: “Trong như tiếng hạc bay qua Đục như tiếng suối mới sa nửa vời” Sông Hương thực sự trở thành nguồn cảm hứng vô tận của âm nhạc và thi ca, và chính dòng sông cũng là bản nhạc êm đềm, những khúc tình ca xao xuyến lòng người.

Nhà văn cho rằng có một dòng thi ca về sông Hương, một dòng thơ không bao giờ lặp lại mình, mỗi thi nhân đều tìm cho mình một cảm hứng mới mẻ, độc đáo về dòng sông. Điều đó không chỉ xuất phát từ cảm nhận chủ quan của thi sỹ mà còn vì những vẻ đẹp phong phú, biến ảo của dòng sông.

Với trí tưởng tượng say đắm của nhà văn, sông Hương hiện lên với những vẻ đẹp khác nhau của một cô gái, khi là “cô gái Digan phóng khoáng và man dại”, có lúc “tự hiến đời mình làm một chiến công”, có lúc lại trở về trong “cuộc sống bình thường, là một người con gái dịu dàng của đất nước”. Người con gái ấy chắc chắn phải là cô gái Huế tài hoa và sâu sắc, tình tứ và dịu ngọt, lẳng lơ kín đáo mà rất mực chung tình, biết làm đẹp một cách ý nhị duyên dáng với chút sương khói như “tấm voan huyền ảo của tự nhiên”

Người con gái sông Hương ấy khơi gợi những cảm hứng khác nhau cho các nhà thơ, khi là “nỗi quan hoài vạn cổ” trong thơ Bà Huyện Thanh Quan, khi mang vẻ đẹp hùng tráng như “kiếm dựng trời xanh” trong thơ Cao Bá Quát, khi lại là “sức mạnh phục sinh tâm hồn” trong những bài thơ Tố Hữu. Khi nhắc đến sức mạnh phục sinh tâm hồn của sông Hương, nhà văn đã ngưỡng mộ ngợi ca: “Dòng sông quả thực là Kiều, rất Kiều”. Niềm trân trọng thân yêu đã biến một danh từ chỉ tên người được tính từ hóa, khẳng định vẻ đẹp đa đoan say lòng người của một dòng sông “trong veo” có thể cuốn đi tất cả những ô uế của cuộc đời: “Không gian sặc sụa mùi ô uế Mà nước dòng Hương mãi cuốn đi”

Đoạn trích kết lại bằng câu hỏi của một nhà thơ: “Ai đã đặt tên cho dòng sông?”, câu hỏi bâng khuâng này cũng là nhan đề của bài bút ký, đã làm rõ cảm hứng cắt nghĩa, cảm hứng của tình yêu và niềm ngưỡng mộ say mê với dòng sông bởi tình yêu đích thực luôn khát khao đi đến tận cội nguồn. Dòng sông được ai đó gọi là sông Hương. Cái tên gợi cảm nhận thơm tho thanh quý, vừa lãng mạn vừa quý giá, gợi đến những ẩn dụ của nhà văn về người con gái sông Hương có chút “lẳng lơ kín đáo” mà vẫn thật “dịu dàng”, “mãi chung tình với quê hương xứ sở”.

Cảm nhận vẻ đẹp sông Hương dưới góc nhìn văn hóa, lịch sử

Hoàng Phủ Ngọc Tường là một trong những nhà văn chuyên viết bút kí. Với vốn hiểu biết phong phú về nhiều lĩnh vực, ông đã có nhiều tác phẩm sâu sắc và giàu giá trị. Tiêu biểu trong số đó phải kể đến bút kí "Ai đã đặt tên cho dòng sông". Tác phẩm đã làm nổi bật vẻ đẹp của sông Hương. Đây không chỉ đơn thuần là một dòng chảy địa lí mà con sông đó còn có tính cách, có tâm hồn, mang vẻ đẹp riêng.

Sông Hương không chỉ mang vẻ đẹp của thiên nhiên, của lịch sử mà dòng sông ấy còn mang vẻ đẹp văn hóa, văn chương theo chiều dài lịch sử trong cảm hứng của nhiều thi sĩ, họa sĩ, nhạc sĩ. Từ trong thơ Nguyễn Du, Bà Huyện Thanh Quan, Cao Bá Quát, Tản Đà, Đoàn Phú Tứ, Tố Hữu… dòng sông hiện lên với những hình dáng và màu sắc khác nhau trong mọi cung bậc của cảm xúc. Với Cao bá Quát thì Hương Giang “như kiếm dựng trời xanh” (Trường giang như kiếm lập thanh thiên). Nhà thơ Tản Đà trong bài Chơi xuân đã viết về sông Hương “Dòng sông trắng – lá cây xanh”. Với đại thi hào Nguyễn Du những năm tháng “đã lênh đênh trên quãng sông này với một phiến trăng sầu và từ tiếng nước rơi bán âm của những mái chèo khuya”. Với bà Huyện Thanh Quan dòng sông là “bóng chiều bảng lảng”. Với Tố Hữu thì “dòng sông gắn liền với sức mạnh tâm hồn”, gắn với hình ảnh “Cô gái thẫn thờ về áo mỏng/ Nghiêng nghiêng vành nón dáng chờ ai/ Ven bờ sông phẳng con đò mộng/ Lả lướt đi về trong gió mai” .

Một đặc sắc nữa trong cảm quan nghệ thuật của tác giả là đã gắn sông Hương với âm nhạc cổ điển Huế qua liên tưởng đa chiều: “Sông Hương đã trở thành một người tài nữ đánh đàn lúc đêm khuya… Quả đúng vậy, toàn bộ nền âm nhạc cổ điển Huế đã được hình thành trên mặt nước của dòng sông này”. Ông đã tưởng tượng: “Trong một khoang thuyền nào đó, giữa tiếng nước rơi bán âm của những mái chèo khuya”. Phải có độ nhạy cảm về thẩm âm, hiểu biết về âm nhạc cung đình Huế, tác giả mới có được những liên tưởng độc đáo như vậy. Hình tượng dòng sông được diễn đạt bằng những hình ảnh so sánh tài tình, mới lạ “Sông Hương đã sống một nửa cuộc đời của mình như một cô gái di-gan phóng khoáng và man dạ, dòng sông mềm như tấm lụa, sông Hương đã trở thành một người tài nữ đánh đàn lúc đêm khuya…”

Sông Hương còn đẹp bởi một huyền thoại chứa đựng chiều sâu của tâm linh khi dân làng Thành Chung lý giải về cách gọi tên: “Vì yêu quý con sông xinh đẹp của quê hương con người ở hai bên bờ sông đã nấu nước trăm loài hoa đổ xuống sông để làn nước thơm tho mãi”. Ông xem “Sông Hương như nỗi hoài vọng về một cái đẹp nào đó chưa đạt tới ở đời” (Sử thi buồn), nó là “Dòng sông của thời gian ngân vang, của sử thi viết giữa màu cỏ lá xanh biếc, vẻ đẹp của dòng sông đổi sắc không ngừng dưới ánh nắng và trong mùi hương trốn tìm của hoa trái trong vườn” (Hoa trái quanh tôi). Và qua cách nhìn, cách cảm của một thi nhân, một nhạc sĩ, một họa sĩ, Hoàng Phủ Ngọc Tường đã đem đến cho người đọc nhận thức về chiều sâu văn hoá và vẻ đẹp tâm hồn của con người xứ sở nơi dòng sông đi qua.

Từ góc nhìn văn hóa và những triết lý về dòng sông trong mối quan hệ với lịch sử, Hoàng Phủ Ngọc Tường đã đưa người đọc lật tìm những tư liệu, những sự kiện có liên hệ với dòng sông. Tên của sông Hương được ghi trong Dư địa chí của Nguyễn Trãi là “Linh Giang” (dòng sông mang yếu tố tâm linh của vùng đất địa linh nhân kiệt). Những giai thoại, huyền thoại về dòng sông đã góp phần trả lời câu hỏi: Ai đã đặt tên cho dòng sông?

Dòng sông ấy là điểm tựa để quân dân Đại Việt bảo vệ biên cương. Ở thế kỉ XVIII, nó vẻ vang soi bóng kinh thành Phú Xuân, gắn liền với tên tuổi người anh hùng áo vải Nguyễn Huệ – Quang Trung: “Sông Hương đã sống những thế kỷ vinh quang với nhiệm vụ lịch sử của nó”. Dòng sông như “người dũng sĩ trấn giữ biên thuỳ đã nhiều lần chiến đấu oanh liệt bảo vệ biên giới phía Nam của Tổ quốc Đại Việt rồi vẻ vang soi bóng kinh thành Phú Xuân của người anh hùng Nguyễn Huệ… Trong những ngày Cách mạng tháng Tám với những chiến công rung chuyển, những ngày nổi dậy tổng tiến công thần tốc tết Mậu Thân 1968, và qua hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ đầy thử thách và vinh quang của dân tộc, sông Hương đã “Cùng sống những giây phút hào hùng của hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ để cuối cùng trở về sống cuộc sống bình thường, làm người con gái dịu dàng của đất nước”. Với lịch sử sông Hương đã là một chứng nhân, điều đó đã khiến thành phố Huế mang một sức hấp dẫn lớn về vẻ đẹp văn hoá mang tầm quốc gia và quốc tế.

Hoàng Phủ Ngọc Tường đã đưa người đọc xuôi theo dòng sông thơm mát để trở về lịch sử còn khuất nẻo, để khám phá vị trí âu đời của thành Châu Hoá đứng uy nghiêm soi bóng trên sông Hương. Nó chính là một ải Chi Lăng ở phía Nam Tổ quốc đã bao lần làm quân thù khiếp sợ. Lịch sử đã gọi nó là “Vạn lý trường thành của phương Nam”.

Với vốn ngôn ngữ phong phú, luôn biến ảo, giàu hình ảnh và cảm xúc cùng với việc sử dụng nhiều biện pháp tu từ đắt địa, như so sánh, ẩn dụ, hoán dụ, nhân hóa, tượng trưng… Hoàng Phủ Ngọc tường đã nâng bút ký Ai đã đặt tên cho dòng sông? thành một bài “thơ văn xuôi” giàu tính họa, tính nhạc và nhiều giá trị khảo cứu khác.

Vẻ đẹp sông Hương dưới góc nhìn văn hóa lịch sử

“Đến xứ Huế mộng mơ có mấy lần ôm mối tình ngọt ngào, vẻ đẹp xứ Huế không nơi nào có được…” Huế là nơi con người và thiên nhiên hòa quyện làm một, nếu đã đến Huế thì chắc hẳn bạn đã đến đến Huế. Mỗi chúng ta sẽ cảm nhận được điều này. Và ai đã đến xứ Huế mộng mơ mà không một lần ngắm nhìn hạ lưu sông Hương. Dòng sông đã làm nên một nét đặc trưng của Huế. Chính vì vậy mà không biết từ bao giờ nó đã trở thành nguồn cảm hứng bất tận cho văn học nói riêng và nghệ thuật nói chung. Một trong những tác phẩm nổi tiếng về sông Hương là bài “Ai đã đặt tên cho dòng sông” của Hoàng Phủ Ngọc Tường. Ngoài vẻ đẹp thơ mộng, dịu dàng mà nó mang theo, đây còn là dòng sông gắn liền với lịch sử đất nước và văn hóa xứ Huế nói riêng.

Hoàng Phủ Ngọc Tường sinh năm 1937 tại Huế. Quê gốc ở làng Bích Khê, xã Triệu Long, huyện Triệu Phong, tỉnh Quảng Trị nhưng gần như cả cuộc đời ông đều gắn bó với xứ Huế thân yêu. Chính vì là người dành nhiều tình cảm cho Huế nên tâm hồn nhà văn đã thấm nhuần những nét đặc trưng của văn hóa Huế. Năm 1960, ông tốt nghiệp khoa Việt-Hoa trường Đại học Sư phạm Sài Gòn. Năm 1964, ông tốt nghiệp Khoa Ngữ văn, Đại học Tổng hợp Huế. Sau đó, ông dạy ở trường Quốc Học Huế. Năm 1966, Hoàng Phủ Ngọc Tường vượt biên lên chiến khu, tham gia kháng chiến chống Mỹ cứu nước, ông giữ các chức vụ: Tổng Thư ký Hội Văn học Nghệ thuật Trị Thiên – Huế. Chủ tịch Hội Văn học Nghệ thuật Bình Trị Thiên.

Trong tương quan với lịch sử đất nước, sông Hương là dòng “sử thi viết giữa lá xanh” theo dòng thời gian. Dòng sông Hương là chứng nhân lịch sử, nhà văn đã đưa người đọc trở về quá khứ gian khổ. mà là sự hào hùng của đất nước để cảm nhận hết vẻ đẹp này của sông Hương. Đó là con đèo Chi Lăng ở phía nam đất nước đã nhiều lần khiến quân thù khiếp sợ. Châu Hóa giữ vị trí chiến lược trong việc bảo vệ biên cương của Tổ quốc Đại Việt. Lịch sử đã gọi nó là Vạn lý trường thành của phương Nam. Trong tác phẩm Dư địa chí của Nguyễn Trãi, sông Hương chính là Linh Giang lịch sử vang dội, con sông biên cương đã chiến đấu oanh liệt để bảo vệ biên cương của Tổ quốc. Vào thế kỷ 18, nó phản ánh kinh đô Phú Xuân của anh hùng Nguyễn Huệ. Nó đã sống qua lịch sử bi thảm của thế kỷ XIX với máu của các cuộc nổi dậy. Thế kỷ XX, sông Hương bước vào Cách mạng Tháng Tám với những chiến công chấn động, để rồi tiếp tục hiện diện trong những năm tháng bi hùng nhất của lịch sử đất nước với cuộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ ác liệt. Trở về quá khứ xa xưa, ngòi bút của nhà văn lấp lánh niềm tự hào về lịch sử của một dòng sông có cái tên mềm mại, hiền hòa nhưng kiên cường, kiêu hãnh qua bao thăng trầm lịch sử. Hòa bình lập lại, sông Hương trở lại đời thường khi còn là người con gái dịu dàng của xứ sở. Trong suốt quá trình sáng tác của mình, Hoàng Phủ Ngọc Tường đã khám phá ra vẻ đẹp hùng vĩ của dòng Hương Giang. Ông quán triệt, sông Hương từ khi bắt nguồn cho đến khi đổ ra biển Đông gắn liền với lịch sử hào hùng dựng nước và giữ nước của dân tộc.

Nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường đã đắm chìm trong vẻ đẹp của Hương Giang để khám phá ra cái nôi văn hóa xứ Huế. Từ đây với kiến ​​thức sâu rộng về nhiều lĩnh vực âm nhạc và thơ ca. văn hóa truyền thống, ông khẳng định “toàn bộ nền âm nhạc cổ điển Huế được sinh ra trên vùng sông nước này” từ nhã nhạc cung đình, ca Huế, đến dân ca, mái nhì, mái đẩy. Ai đã từng nghe ca Huế trên sông Hương mới cảm nhận hết được nét thơ mộng, lãng mạn của ca Huế. Trong sự liên tưởng của mình, tác giả phát hiện ra mối quan hệ giữa các bài ca Huế xưa. với Truyện Kiều của Nguyễn Du để thấy được sự giao thoa tương đồng giữa thơ và nhạc.

Vẻ đẹp của sông Hương không được tô đậm nếu người viết bỏ quên một dòng sông thơ mộng. Dòng sông đã truyền cảm hứng cho nhiều nghệ sĩ và họ không bao giờ lặp lại chính mình. Khi ngắm nhìn vẻ đẹp của Hương Giang thì mãi luyến tiếc một vẻ đẹp nào đó chưa chạm tới được, thi sĩ Tản Đà đã gọi dòng sông xanh ấy là “sông trắng, lá xanh”. Từ một Linh Giang thơ mộng bên sông Hương, có bảng câu vọng cổ trong thơ nàng Huyền Thanh Quan. Đó còn là hình tượng non sông gấm vóc, anh hùng Cao Bá Quát “Trường giang như gươm dựng tuổi thanh xuân”. Xét cho cùng, vẻ đẹp giàu ảo diệu của Hương Giang đã tuôn chảy qua tâm hồn, vần thơ, trang văn của người nghệ sĩ, làm phong phú thêm nguồn thi ca dân tộc.

Có người đã từng nói rằng nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường rất uyên bác với sự hiểu biết phong phú về lịch sử, văn hóa và nghệ thuật của Huế. Đó là sự uyên bác của một học giả Huế. Nhận xét đó rất đúng với người viết, ông đã mang đến cho người đọc những kiến ​​thức rất mới và sâu sắc về văn học Huế. Có lẽ vì yêu sông Hương, vẻ đẹp trữ tình, thơ mộng của thiên nhiên đã thôi thúc các nghệ nhân xưa may trang phục truyền thống của cô dâu xứ Huế theo màu sương khói trên sông Hương. Họ kết hợp màu xanh chàm và vải sọc đỏ để tạo nên một màu tím đậm chất Huế của con người. Khám phá này thể hiện sự hiểu biết về văn hóa Huế và lối viết độc đáo, sáng tạo của ông, thể hiện tình cảm tha thiết của ông đối với sông Hương và vùng đất Huế.

Chất trí tuệ và chất thơ trong bài kí là biểu hiện của một phong cách văn xuôi vừa tài hoa vừa uyên bác. Trong bài Ai đã đặt tên cho dòng sông có sự giao hòa tinh thần giữa cảnh sắc, lịch sử, văn hóa xứ Huế với một tâm hồn nhà văn dễ rung động và vô cùng nhạy cảm. Qua đoạn văn tự sự, ta cảm nhận được tấm lòng của nhà văn đối với thiên nhiên, đối với xứ Huế, sâu sắc hơn là với quê hương, tha thiết với những giá trị cổ kính của dân tộc. Đó là những giá trị mà cuộc sống ngày nay vẫn cần. Sông Hương không chỉ hun đúc nên một nền văn hóa xa xưa mà còn làm phong phú thêm cuộc sống của mỗi chúng ta bây giờ.