Cách làm bài thuyết minh về một tác phẩm văn học Viết văn bản thuyết minh về một tác phẩm văn học

Cách làm bài thuyết minh về tác phẩm văn học bao gồm tổng hợp kiến thức lý thuyết, các bước làm kèm theo dàn ý chi tiết minh họa. Qua đó giúp các bạn học sinh lớp 11 dễ dàng tham khảo, ôn luyện kiến thức để biết cách viết bài văn thuyết minh hay.

Thuyết minh về một tác phẩm văn học là một trong những kiểu văn bản được sử dụng rộng rãi, đáp ứng nhu cầu hiểu biết trong mọi lĩnh vực đời sống nhằm cung cấp tri thức về: đặc điểm, tính chất, nguyên nhân... của các sự vật, hiện tượng trong tự nhiên, xã hội bằng phương thức trình bày, giới thiệu, giải thích. Với kiểu bài văn thuyết minh tác phẩm văn học giúp người đọc hiểu rõ về đối tượng cần thuyết minh. Vậy sau đây là cách làm bài thuyết minh về tác phẩm văn học hay nhất mời các bạn đón đọc. Vậy sau đây là cách làm bài thuyết minh về tác phẩm văn học chi tiết nhất mời các bạn theo dõi.

I. Thuyết minh tác phẩm văn học là gì?

Thuyết minh về một tác phẩm văn học thiên về giới thiệu, bao gồm cả tóm tắt tác phẩm nếu cần, thông thường là “bóc tách”các phương diện, các nội dung,yếu tố trong tác phẩm và giải thích quan hệ giữa các phương diện, nội dung, yếu tố đó.

II. Các bước làm bài thuyết minh một tác phẩm văn học

1. Chuẩn bị viết

- Đề tài cho bài thuyết minh rất phong phú song cần ưu tiên những tác phẩm có giá trị

2. Tìm ý, lập dàn ý

a. Tìm ý

Để tìm ý cho bài thuyết minh về một tác phẩm văn học, có thể dựa vào một số câu hỏi gợi ý sau:

- Vì sao chọn thuyết minh tác phẩm này?

- Tác giả và tác phẩm được thuyết minh có vị trí như thế nào?

- Tác phẩm được sáng tác trong hoàn cảnh nào, bằng thể loại gì?

- Nội dung cơ bản và đặc sắc nghệ thuật của tác phẩm là gì?

- Tác phẩm đã được đánh giá như thế nào trên các phương diện giá trị tư tưởng và giá trị nghệ thuật?

- Tác phẩm có đóng góp gì cho đời sống văn học?

b. Lập dàn ý

Để lập dàn ý, cần sử dụng kết quả của phần Tìm ý và tổ chức, sắp xếp các ý theo trật tự hợp lí. Dàn ý cần triển khai được các nội dung cơ bản của bài viết:

- Mở bài: Giới thiệu khái quát về tác giả, tác phẩm

- Thân bài:

+ Giới thiệu hoàn cảnh sáng tác và thể loại của tác phẩm

+ Trình bày giá trị tư tưởng và nghệ thuật của tác phẩm

- Kết bài: Khẳng định đóng góp của tác phẩm cho nền văn học hoặc cho đời sống văn hóa của đất nước và thế giới

3. Viết

- Khi viết bài, cần chú ý trọng tâm của bài thuyết minh: cung cấp thông tin hữu ích về tác phẩm

- Nên kết hợp thuyết minh với một số yếu tố khác (miêu tả, tự sự, biểu cảm, nghị luận,…) để tăng sức hấp dẫn cho bài thuyết minh

- Văn phong của bài viết cần ngắn gọn, chính xác, khoa học và phù hợp với đối tượng thuyết minh; không để các yếu tố bổ trợ (miêu tả, tự sự, biểu cảm, nghị luận) làm chệch mục đích chính của bài viết là cung cấp thông tin

4. Chỉnh sửa, hoàn thiện

Đọc lại bài viết, đối chiếu với các yêu cầu của kiểu bài và dàn ý đã lập để chỉnh sửa, hoàn thiện. Chú ý các tiêu chí sau:

- Bài viết cung cấp cho người đọc thông tin cơ bản về tác phẩm: tác giả, nội dung chính, giá trị tư tưởng và nghệ thuật,…

- Các nội dung thuyết minh được sắp xếp hợp lí, cân đối, có trọng tâm

- Bài viết có sự lồng ghép phù hợp giữa thuyết minh với một hoặc nhiều yếu tố bổ trợ như miêu tả, tự sự, biểu cảm, nghị luận,…

III. Dàn ý chung cho bài thuyết minh tác phẩm văn học

1. Mở bài: Giới thiệu khái quát về tác giả thuyết minh.

2. Thân bài

a. Giới thiệu về cuộc đời tác giả

- Họ, tên thật, bút danh khác, năm (sinh - mất).

- Quê hương, gia đình, thời đại.

- Những yếu tố ảnh hưởng tới sự nghiệp văn chương (ảnh hưởng của gia đình, quê hương…).

- Những mốc lớn trong cuộc đời.

b. Sự nghiệp sáng tác

- Các sáng tác chính.

- Quan điểm nghệ thuật (sáng tác), đặc điểm phong cách (nếu có).

- Nội dung chính trong các sáng tác.

- Đặc sắc về nghệ thuật.

3. Kết bài: Khẳng định vị trí và đóng góp của tác giả trong nền văn học dân tộc.

IV. Mẫu dàn ý thuyết minh tác phẩm văn học

Ví dụ 1: Thuyết minh về tác phẩm “Đại cáo bình Ngô” của Nguyễn Trãi.

- Bước 1: Tìm hiểu đề

+ Đối tượng thuyết minh: Tác phẩm “Đại cáo bình Ngô” của Nguyễn Trãi.

+ Phương pháp làm bài: Thuyết minh

+ Tư liệu: Tác phẩm “Đại cáo bình Ngô”

- Bước 2: Lập dàn ý

1. Mở bài

- Giới thiệu khái quát về tác phẩm “Đại cáo bình Ngô”.

2. Thân bài

* Giới thiệu về tác giả Nguyễn Trãi

+ Nguyễn Trãi là nhà chính trị, nhà quân sự, nhà ngoại giao lỗi lạc, bậc anh hùng dân tộc, danh nhân văn hóa thế giới. Đồng thời ông còn là một nhà văn kiệt xuất, nhà thơ trữ tình sâu sắc.

+ Nguyễn Trãi để lại cho đời một khối lượng tác phẩm đồ sộ: gồm nhiều thể loại khác nhau bằng chữ Hán và chữ Nôm.

+ Tác phẩm chính luận tiêu biểu nhất là “Đại cáo bình Ngô”

* Hoàn cảnh ra đời, thể loại của tác phẩm “Đại cáo bình Ngô”

- Hoàn cảnh sáng tác

+ Sau khi quân ta đại thắng, tiêu diệt và làm tan rã 15 vạn viện binh của giặc, Vương Thông buộc phải giảng hòa, rút quân về nước, Nguyễn Trãi thừa lệnh Lê Lợi viết “Đại cáo Bình Ngô”.

+ “Đại cáo bình Ngô” có ý nghĩa trọng đại như một bản tuyên ngôn độc lập, được công bố vào tháng Chạp, năm Đinh Mùi (tức đầu năm 1428)

- Thể loại: “Đại cáo bình Ngô” được viết theo thể loại cáo.

+ Cáo là thể văn nghị luận có từ thời cổ ở Trung Quốc, thường được vua chúa hoặc thủ lĩnh dùng để trình bày một chủ trương, một sự nghiệp, tuyên ngôn một sự kiện để mọi người cùng biết.

+ Cáo có thể viết bằng văn xuôi hay văn vần nhưng phần lớn được viết bằng văn biền ngẫu, có vần hoặc không có vần, thường có đối, câu dài ngắn không gò bó, mỗi cặp hai vế đối nhau.

+ Lời lẽ đanh thép, lí luận sắc bén, kết cấu chặt chẽ, mạch lạc.

* Bố cục và nội dung chính từng phần

Bài cáo chia làm bốn phần:

- Phần 1: Nêu luận đề chính nghĩa làm cơ sở triển khai cho toàn bộ nội dung bài cáo. Cốt lõi nhân nghĩa chính là yên dân và trừ bạo. Bên cạnh đó, tác giả khẳng định chân lí về nền độc lập dân tộc dựa trên các yếu tố: Nền văn hiến lâu đời; cương vực lãnh thổ riêng; có phong tục tập quán và lịch sử, chế độ riêng

- Phần 2: Bản cáo trạng hùng hồn, đẫm máu về tội ác của kẻ thù

+ Tố cáo âm mưu cướp nước ta của giặc Minh.

+ Tố cáo chủ trương, chính sách cai trị vô nhân đạo của giặc Minh.

+ Tàn sát người vô tội: “Nướng dân đen... tai vạ”.

+ Bóc lột tàn tệ, dã man: “Nặng thuế... núi”.

+ Huỷ diệt môi trường sống: “Người bị ép... cây cỏ”.

- Tội ác của chúng không sao kể hết:

“Độc ác thay trúc Lam Sơn không ghi hết tội
Dơ bẩn thay nước Đông Hải không rửa hết mùi”

- Phần 3: Bản hùng ca về cuộc khởi nghĩa Lam Sơn:

+ Giai đoạn đầu: Tác giả tập trung khắc họa hình tượng người anh hùng áo vải Lê Lợi xuất thân từ “chốn hoang dã nương mình” nhưng có lòng yêu nước thương dân và căm thù giặc sâu sắc, có lí tưởng cao cả:

“Ngẫm thù lớn há đội trời chung - Căm giặc nước thề không cùng sống”

+ Giai đoạn sau: Bản hùng ca về cuộc khởi nghĩa Lam Sơn:

+ Lúc đầu, nghĩa quân ta gặp nhiều khó khăn, thiếu thốn:

“ Khi Linh Sơn lương hết mấy tuần
Khi Khôi Huyện quân không một đội”

+ Nhưng nhờ có tấm lòng yêu nước, có chiến lược phù hợp nghĩa quân ta đã chuyển sang giai đoạn phản công và giành chiến thắng vang dội, giặc Minh thất bại thảm hại.

“Ngày mười tám, trận Chi Lăng, Liễu Thăng thất thế
Ngày hai mươi, Trận Mã An, Liễu Thăng cụt đầu
Ngày hăm lăm, bá tước Lương Minh bại trận tử vong
Ngày hăm tám, thượng thư Lí Khánh cùng kế tự vẫn.”

- Phần 4: Lời tuyên bố độc lập: Tuyên bố, khẳng định với toàn dân về nền độc lập dân tộc, chủ quyền đất nước đã được lập lại.

* Giá trị của tác phẩm

- Giá trị nội dung: Bản cáo trạng về tội ác của giặc Minh cũng là bản anh hùng ca về cuộc khởi nghĩa Lam Sơn, bản tuyên ngôn độc lập lần thứ 2 của dân tộc.

- Giá trị nghệ thuật:

+ Sự kết hợp hài hòa giữa yếu tố chính luận và yếu tố văn chương.

+ Kết cấu mạch lạc, chặt chẽ; lập luận chặt chẽ, lí lẽ đanh thép, sắc bén.

- Sử dụng kết hợp nhiều biện pháp nghệ thuật: liệt kê, phóng đại, so sánh, đối lập…

→ “Áng thiên cổ hùng văn”

3. Kết luận

- Đánh giá vị trí của tác phẩm trong nền văn học dân tộc.

Ví dụ 2: Thuyết minh về bài thơ “Mùa xuân chín” của Hàn Mặc Tử.

1. Mở bài

-Giới thiệu ngắn gọn về tác giả, tác phẩm( Vì sao chọn tác phẩm “Mùa xuân chín”?)

VD; “ Mùa xuân chín” là bài thơ tiêu biểu góp phần làm nên tên tuổi của nhà thơ Hàn Mặc Tử

2. Thân bài

- Giới thiệu về tác giả Hàn Mặc Tử( quê quán, bút danh, sự nghiệp, đặc điểm thơ…): Hàn Mặc Tử làm thơ từ rất sớm (14, 15 tuổi) với nhiều bút danh khác nhau như Minh Duệ Thị, Phong Trần, Lệ Thanh... Ban đầu Hàn Mặc Tử sáng tác theo thơ cổ điển Đường luật, sau đó chuyển sang sáng tác theo khuynh hướng lãng mạn. Cuộc đời Hàn thật ngắn ngủi và chịu nhiều đau thương, nhưng với khả năng sáng tạo và nghị lực phi thường, ông đã để lại cho thế hệ sau nhiều tác phẩm có giá trị nghệ thuật cao. Qua diện mạo hết sức phức tạp và đầy bí ẩn của thơ Hàn Mặc Tử, người ta vẫn thấy rõ một tình yêu đến đau đớn hướng về cuộc đời trần thế.

- Giới thiệu hoàn cảnh sáng tác và thể loại của tác phẩm: Cuối năm 1936, đầu năm 1937 là cái mốc giúp hậu thế nắm bắt một số sự kiện liên quan tác giả Mùa xuân chín. Ấy là giai đoạn Hàn thôi làm báo tại Sài Gòn, trở về Bình Định với gia đình và vừa in Gái quê – thi tập duy nhất được ấn hành lúc Hàn còn tại thế. Bài thơ được viết theo thể thơ 7 chữ, chia làm 4 khổ. Bài thơ là bức tranh cảnh đẹp mùa xuân trong con mắt một thi sĩ yêu đời. Bên cạnh đó còn là tâm trạng háo hức, bồn chồn của người con gái sắp lấy chồng và tâm trạng bâng khuâng, nhung nhớ của nhân vật trữ tình khi nhắc thấy cảnh cũ người xưa.

- Giá trị tư tưởng và nghệ thuật của tác phẩm:

+ Giá trị nội dung:Bài thơ vẽ ra khung cảnh mùa xuân tươi mới, đẹp đẽ, tràn đầy sức sống nơi nông thôn dân dã của làng quê Việt Nam. Qua đó thể hiện niềm yêu đời, yêu người, yêu cuộc sống của thi nhân, gửi gắm niềm yêu thương và hy vọng vào một cuộc sống tốt đẹp.

+ Giá trị nghệ thuật:

- Ngôn từ giản dị, mộc mạc, dễ hiểu

- Hình ảnh thơ gần gũi, thân thuộc

- Giọng thơ tự nhiên, thủ thỉ, tâm tình

+ có thể sử dụng đan xen các yếu tố miêu tả, biểu cảm, tự sự, nghị luận tại nội luận điểm này

3. Kết bài

-Khẳng định đóng góp của tác phẩm với tác giả, với đời sống văn học hoặc văn hóa của đất nước và thế giới: Bức tranh xuân ấy xứng đáng là một đóng góp của Hàn Mặc Tử đối với mạch thơ xuân, là tiếng thơ chan chứa tình yêu với cuộc đời trần thế của con người đoản mệnh trong cuộc sống mà trường tồn trong thi ca.